გიპასუხიათ თუ არა ამ კითხვაზე დადებითად? გსურთ ან ოდესმე თუ მოგსურვებიათ იდიოტი ყოფილიყავით? აი, ანტუანს კი, მარტენ პაჟის რომანიდან, უნდოდა. რომანს ”როგორ გავხდი იდიოტი” ჰქვია და აქვეა მოთხრობილი თუ როგორ და რატომ გახდა ანტუანი იდიოტი.
საქმე ისაა, რომ როგორც რომანშია აღნიშნული, ჭკვიანებს შორის ყველაზე თავმდაბალმაც კი იცის, რომ ჭკვიანია. ჰოდა, ანტუანმაც იცოდა, მაგრამ ჭკუა რაიმე ღირსებად და სიკეთედ კი არა, ნაკლად და უბედურებად მიაჩნდა. სწორედ ჭკუის წყალობით იყო იგი მარგინალი, მუდამ შეწუხებული მსოფლიოს სხვადასხვა უბედურებათა და უსამართლობათა გამო და, შესაბამისად მუდამ უბედური.
წიგნში ანტუანი გრძელ მსჯელობებს ავითარებს ჭკუის შესახებ. მაგალითად, ერთგან აღნიშნავს, რომ ინტელექტი ევოლუციის შეცდომაა. ამის დასამტკიცებლად მას მოჰყავს პრეისტორიული ტომის მაგალითი, სადაც ბავშვებიც მონაწილეობდნენ უფროსების სხვადასხვა საქმიანობაში, ნადირობასა თუ შემგროვებლობაში და ამგვარად, ადრიდანვე ნელ-ნელა შეისწავლიდნენ ამ საქმიანობას. მაგრამ ბავშვებს შორის გამოერეოდნენ ისეთებიც, რომლებსაც არ შეეძლოთ ამ საქმიანობებში ჩაბმულიყვნენ – ზოგი კოჭლი იყო, ზოგი ბრმა და ა.შ. ანტუანი ამტკიცებს, რომ სწორედ ამ შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ბავშვებმა შექმნეს ცივილიზაცია, რადგან ისინი მთელი დღეები თავშესაფარში ისხდნენ და ფანტაზიორობდნენ, ფიქრობდნენ. შესაბამისად, ანტუანი მიდის ორიგინალურ დასკვნამდე, რომ ”ბუნება რომ ყველას სწყალობდეს, მისი ყალიბი ყოველთვის უნაკლოდ რომ ასრულებდეს თავის საქმეს, კაცობრიობა პითეკანტროპებზე შეჩერდებოდა და ბედნიერად იცხოვრებდა ყოველგვარი პროგრესული იდეის, პროზაკის, პრეზერვატივისა თუ DVD dolby digital-ის გარეშე.”
ბარემ აქვე აღვნიშნავ, რომ მარტენ პაჟის რომანი მსგავსი ორიგინალურობის, ირონიისა თუ იუმორის ნაკლებობას ნამდვილად არ განიცდის. მოვიყვან ერთ-ორ მაგალითს:
”კატეხიზმოში წერია: ცოდნის მომატებით ტანჯვაც გემატებაო, მაგრამ არასოდეს მიმიღია სხვა ბავშვების მსგავსად კატეხიზმოს გაკვეთილები და შესაბამისად, ამ საფრთხის შესახებაც არავის გავუფრთხილებივარ. ქრისტიანებს გაუმართლათ, მათ ხომ ბავშვობიდან იციან, რამხელა რისკია ინტელექტის გამდიდრებაში და მთელი ცხოვრება ამისგან თავი შორს უჭირავთ. ნეტარ არიან გლახაკნი სულითა.”
მეორე მაგალითი ჭკუას და ინტელექტს არ შეეხება:
”კაცობრიობის საკლასიფიკაციო კრიტერიუმების ძებნისას ანტუანმა უნივერსალური სკალა შექმნა, სადაც სიმდიდრის ინდიკატორად წინდა აირჩია. გამოყო ადამიანთა სამი კატეგორია: პირველი, ყველაზე ღარიბები – ისინი, ვისაც წინდები არა აქვთ; მეორე, საშუალოდ ღარიბები – ისინი, ვისაც წინდები გამოხვრეტილი აქვთ და მესამე კატეგორია, მდიდრები – მათ წინდებს ნახვრეტები არა აქვს.” 🙂
მაშასადამე, როგორც გავიგეთ, ანტუანს ინტელექტი ევოლუციის შეცდომად, ავადმყოფობად და უბედურებად ესახებოდა. მაგრამ მეორე უბედურება კიდევ ის იყო, რომ ჭკუა უბედურებად არავის მიაჩნდა და ანტუანს არავინ თანაუგრძნობდა. ანტუანს სურდა, მის მიმართ ისეთივე თანაგრძნობა გამოეჩინათ, როგორსაც ალკოჰოლიკების მიმართ იჩენენ; სურდა მოესმინა ფრაზები, როგორიცაა ”საწყალი, ჭკვიანია” ან ”ძალიან ჭკვიანი ძმისშვილი მყავს, მაგრამ მჯერა, თავს დაიძვრენს აქედან” და ა.შ. ერთი პირობა ალკოჰოლიკად ქცევაც კი განიზრახა, მაგრამ აქედან არაფერი გამოვიდა. ბოლოსდაბოლოს, ანტუანი მივიდა დასკვნამდე, რომ თავსდამტყდარი უბედურებისგან ერთადერთი ხსნა იდიოტად გახდომა იყო.
იდიოტად ქცევა მოკლედ რომ ვთქვათ, გამოიხატა იმაში, რომ ანტუანი დაემსგავსა სხვებს, იგი მოერგო საზოგადოებას და მის მოთხოვნებს, მისთვის მისაღები შეიქნა ის მიზნები და საშუალებები, რომლებსაც საზოგადოება აღიარებდა – სიმდიდრე, მომხმარებლობა და ამასთანავე საკუთარი თავის კარგად შეფუთვა და გაყიდვა (პირველ რიგში, პირად ურთიერთობებში). თუმცა საბოლოოდ, ანტუანი იდიოტიზმისგან (ძველმა) მეგობრებმა იხსნეს. მიუხედავად ყველაფრისა, წიგნის ფინალი ოპტიმისტურია. 🙂
უფრო ნათელი შთაბეჭდილების შესაქმნელად აქვე წარმოვადგენ წიგნის პირველ და ბოლო ფრაზებს:
პირველი – ”ანტუანს ყოველთვის ეჩვენებოდა, რომ ძაღლის სისწრაფით ბერდებოდა”;
ბოლო – ”ჯაჭვების ჩხაკუნითა და ხელების ქნევით კლემანსი და ანტუანი მოჩვენებებივით აედევნნენ პარიზს”.
ჯიჯღინა ბლოგი 