Tag Archives: ქალი

სარვამარტო სექსიზმი

სტანდარტული

საქართველო მარტის დასაწყისში ორ დღეს აღნიშნავს – 3 მარტს, ქართულ დედის დღეს და 8 მარტს, ქალთა საერთაშორისო დღეს. 8 მარტთან დაკავშირებით ზოგადად დიდი არეულობა, დაბნეულობა და გაურკვევლობა სუფევს. ზოგს ჰგონია, რომ ეს საბჭოური გადმონაშთი, “კომუნისტური დღესასწაულია” და როგორც ბოროტებას ისე უნდა ებრძოლოს. 3 მარტიც ხომ თავის დროზე ყოველივე საბჭოურთან და კომუნისტურთან ბრძოლის ეგიდით შემოიღეს; თანაც ქართულ “დედის კულტსაც” კარგად ეთანხმებოდა. მაგრამ 8 მარტის აღნიშვნის ტრადიცია მაინც არ გაქრა და დღესაც ბევრი ადამიანი ამ დღეს “ქალების მიმართ პატივისცემას” ყვავილების ჩუქებით გამოხატავს. როგორც ჩანს, ცოტამ თუ იცის, რომ 8 მარტი გაეროს მიერ აღიარებული საერთაშორისო “დღესასწაულია” და კიდევ უფრო ცოტას აინტერესებს, რომ ეს დღე ქალთა უფლებებს დაუკავშიროს.

ასეა თუ ისე, ფართო საზოგადოებაში მიღებულია აზრი, რომ ამ დღეებში ქალებს განსაკუთრებული პატივისცემით უნდა მოეპყრონ. ახლა მინდა ყურადღება გავამახვილო იმ ფაქტებზე, თუ როგორ გამოხატავს ქართული მედია და ბიზნესი ქალების მიმართ პატივისცემას.

“ჯი პი აი ჰოლდინგი” ქალებს მანქანის დაზღვევას სთავაზობს, ოღონდ სექსისტური რეკლამით. “ფრთხილად! ავტომობილის სარკესთან ქალია!” გვაუწყებს მათი სარეკლამო ბანერი და შემდეგ ყოველგვარი უხერხულობის გრძნობის გარეშე აგრძელებს: “სარვამარტო საჩუქარი მანდილოსნებს…” ბანერზე გამოსახულნი არიან ქალები, რომელთაც ხელში კოსმეტიკური საშუალებები უჭირავთ. ფეისბუქზე აღვნიშნე, რომ ეს რეკლამა ამგვარი სულისკვეთების შემცველია:”სულელო და უპასუხისმგებლო ქალებო, მანქანა ჩვენთან დააზღვიეთ!” მართლაც, რეკლამა იმეორებს სტერეოტიპს, რომ ქალები ცუდი მძღოლები არიან; აგრეთვე სულელები და უპასუხისმგებლოები, რომელთაც თავიანთი “პრანჭიაობის” მეტი არაფერი აინტერესებთ. საოცარია, რას ფიქრობს ამ რეკლამის შემქმნელი, ქალებს შეურაცხყოფა უნდა გაუხარდეთ და სასწრაფოდ უნდა გაიქცნენ ამ კომპანიის მომსახურების საყიდლად?

იმასაც ნუ დავივიწყებთ, რომ ეს “სარვამარტო საჩუქარია”. ქალებს დაცინვას, შეურაცხყოფასა და დისკრიმინაციას უძღვნიან – სწორედ იმ დღის აღსანიშნავად, რომელიც ამ ყველაფრის წინააღმდეგ ბრძოლის სიმბოლოა.

“ჯი პი აი ჰოლდინგს” არც ტელეკომპანია იმედი ჩამორჩა. იქ ახალი გასართობი შოუ, “ქალური ლოგიკა” დაიწყო. ვისაც ჯერ კიდევ არაფერი გსმენიათ ამ გადაცემის შესახებ, შეგიძლიათ იხილოთ მისი ანონსი. მართალია, “იმედს” ეს გადაცემა მაინცდამაინც 8 მარტისთვის არ დაუკავშირებია, მაგრამ ეს პროექტიც ამ პერიოდში დაიწყეს, ამიტომ შეგვიძლია, ესეც ქალებისთვის გაკეთებულ “საჩუქრად” ჩავთვალოთ.

დავიწყოთ იმით, რომ გადაცემის სათაური უკვე სექსისტურია. რამე გადაცემა რომ ყოფილიყო სათაურით “სომხური ლოგიკა” ან “ჰომოსექსუალთა ლოგიკა”, უფლებადამცველებსა და მედიას ეს არ გამორჩებოდათ და დიდ აჟიოტაჟსაც ატეხდნენ (სავსებით სწორადაც), “ქალური ლოგიკა” კი, სამწუხაროდ, აბსოლუტურმა უმრავლესობამ უბრალოდ “გაატარა”.

გარდა სათაურისა, თუ ანონსიც მოისმინეთ, იქაც ნახავდით, რას წარმოადგენს ეს შოუ. საკვანძო ფრაზაა: “შემოქმედებითი ჯგუფის მამრობითი სქესის წარმომადგენლებმა ქალურ ლოგიკაზე უკვე გაიცინეს”. დიახ, ეს შოუ იმისთვისაა, რომ კიდევ ერთხელ გავიცინოთ, რა სულელები არიან ეს ქალები!

ამ გადაცემა-თამაშის პრინციპი შემდეგია: მოწვეული არიან ექვსი ქალი და ექვსი მამაკაცი, რომლებიც თავის მხრივ სამ-სამ წყვილად იყოფიან. ქალებს უსვამენ კითხვებს, ხოლო მამაკაცებმა უნდა გამოიცნონ, იციან თუ არა ქალებმა ამ კითხვის პასუხი; თუ სწორად გამოიცნობენ, მაშინ ფულს იგებენ. წამყვანმა რამდენჯერმე უთხრა მამაკაცებს, რომ “არ არის მნიშვნელოვანი, თქვენ თუ იცით პასუხი”. მართალია, ხანდახან მამაკაცებმა არ იცოდნენ სწორი პასუხი და ქალებმა ზოგჯერ იცოდნენ, მაგრამ გადაცემა იმგვარად არის აწყობილი, რომ მამაკაცის ცოდნა-არცოდნა უმნიშვნელოა, ხოლო ქალებს პასუხის გაცემა მოეთხოვებათ და თუ ისინი უვიცები აღმოჩნდებიან, მათი მსჯელობა სასაცილოა. ჰოდა, მიზანიც მიღწეულია, შეგვიძლია ხაზი გავუსვათ ქალების სისულელეს, “ქალურ ლოგიკას” და ამაზე ვიცინოთ. მიზანი მით უფრო ადვილად მიიღწევა, თუ გადაცემაში ახალგაზრდა მოდელებს მივიწვევთ, რომელთაც, როგორც გადაცემის წამყვანი აღნიშნავს, “ყველაფრის ცოდნა არ მოეთხოვებათ”. მიუხედავად იმისა, რომ ყველა ეს გოგონა სტუდენტიც არის (თავად თქვეს თავის წარდგენისას), ისინი ხაზგასმით მოდელების რანგში იყვნენ წარმოდგენილნი, კოკტეილის კაბებში გამოწყობილები ისხდნენ და “ქალურ ლოგიკას” ამჟღავნებდნენ.

ამგვარად აღნიშნავს 8 მარტს საქართველო. ისღა დამრჩენია, ვთქვა, რომ თუ ვინმე (მამაკაცი) მართლაც სცემს პატივს ქალთა სქესს, ყვავილების ჩუქებითა თუ ავტობუსებში ადგილის დათმობით თავს ნუ შეიწუხებს, არამედ ქალთა შეურაცხყოფა და დისკრიმინაცია გააპროტესტოს.

ლეილა აჩბას მემუარები

სტანდარტული

“ლეილა აჩბა–ანჩაბაძე ერთ–ერთ პირველ აფხაზ მუჰაჯირთა შთამომავალია. მამამისი, რეფიქ ბეი აჩბა, ოსმალეთის სულთან აბდულაზიზის ცოლის დისშვილი იყო. მისი დეიდა, ფეივესტე ემხვარი და ბიძაშვილი, ფატმა აჩბა, სულთან აბდულჰამიდ II-ის ცოლები იყვნენ.

1919 წელს ლეილა აჩბა ფადიშაჰის სასახლეში აიყვანეს და ოსმალეთის ბოლო სულთნის, მეჰმედ VI–ის ცოლის, ემინე ნაზიქედას, სეფექალი გახდა.

მართალია, ამ დროს ფადიშაჰის სასახლე და ჰარამხანა ძველებური ტრადიციებითა და წესებით აღარ ცხოვრობს, მაგრამ ლეილა აჩბას ჩანაწერები საინტერესოა იმდენად, რამდენადაც იგი ერთადერთი ქალია, რომელიც ჰარემში ცხოვრობდა და ამის შესახებ მოგონებები აქვს დაწერილი. გარდა ამისა, ის არის თვითმხილველი ოსმალეთის იმპერიის დაცემის, ასევე სულთანათისა და ხალიფატის გაუქმებისა, რაზეც ის სასახლის სეფექალის პოზიციიდან საუბრობს. ლეილა აჩბას მემუარები საინტერესოა იმ თვალსაზრისითაც, რომ შეიცავს ბევრ ცნობას თურქეთში მცხოვრები აფხაზების შესახებ.”

ლეილა აჩბას მემუარები “ლიტერატურის მუზეუმმა” 2011 წელს გამოსცა. როგორც წიგნის ანოტაცია გვამცნობს, ლეილა ერთადერთი ქალია, ვინც ჰარამხანაში ცხოვრობდა და ამის შესახებ მოგონებები დაწერა. გარდა ამისა, მისი სეფექალობა მნიშვნელოვან ისტორიულ მოვლენებს დაემთხვა – ოსმალეთის იმპერია დაეცა, სულთანათი გაუქმდა და რესპუბლიკა გამოცხადდა. სულთანი და მისი ოჯახი გადასახლებაში წავიდნენ.

ლეილას მემუარები რამდენიმე ნაწილადაა დაყოფილი. მათგან განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ლეილას ოჯახის ისტორია, სასახლის ცხოვრების აღწერა და სულთნის გადასახლების პერიოდი. ყურადღებას გავამახვილებ ზოგიერთ საინტერესო მონაკვეთზე:

 

სულთანი და მისი ცოლები 

სულთნის პირველი ცოლი – სულთან მეჰმედ VI ვაჰიდედდინის პირველი ცოლი ემინე ნაზიქედა იყო. უფლისწულმა ვაჰიდედდინმა ნაზიქედა მაშინ შეამჩნია, როცა ის მის დასთან მსახურობდა სეფექალად. უფლისწულს მოეწონა იგი, ამიტომ დასთან მივიდა და სთხოვა, ცოლად გამატანეო, მაგრამ უარი მიიღო. ერთწლიანი ხვეწნის შემდეგ, როგორც იქნა დაითანხმა და, მაგრამ ერთი პირობით – ნაზიქედას გარდა სხვა ცოლი არასოდეს უნდა შეერთო.

ნაზიქედამ ორი გოგო გააჩინა, შემდეგ კი იავადმყოფა და მეტი ბავშვის გაჩენა აღარ შეეძლო. ლეილა წერს, ამის შემდეგ დედოფალი შეგუებული იყო იმ აზრთან, რომ მისი ქმარი კიდევ მოიყვანდა ცოლს – მას ხომ ვაჟი, ტახტის მემკვიდრე არ გაუჩენია.

მეამბოხე ინშირაჰი – მართლაც, სულთანმა მალევე მოისურვა მეორე ცოლის შერთვა და ერთი 17 წლის გოგო, ინშირაჰი მოიყვანა. მაგრამ ინშირაჰი უჩვეულოდ მეამბოხე გამოდგა, პირველი ცოლისგან განსხვავებით, ის სულთნის გარეშე რომანებს არ ეგუებოდა. ლეილა მას “ზღვარგადასულად ეჭვიანს” უწოდებს. ერთხელ ინშირაჰს მსახურმა ამბავი მიუტანა, სულთანი გღალატობსო. ინშირაჰმა სკანდალი მოაწყო, შემდეგ კი სასახლიდან წავიდა. ორი დღის შემდეგ კი სულთანი მას ოფიციალურად გაეყარა.

ბიძაშვილები – ამის შემდეგ სულთანმა ვაჰიდედდინმა ცოლად შეირთო მუვედდეთი, რომელმაც, როგორც იქნა, გააჩინა ასე ნანატრი ვაჟი. მაგრამ ამ დიდმა “მიღწევამაც” კი ვერ იხსნა იგი ერთი მისთვის არასასურველი მოვლენისგან. მუვედდეთთან სეფექალად მისი ბიძაშვილი ნევვარე მსახურობდა. სულთანს იგი მოეწონა და მისი ცოლად მოყვანა განიზრახა. მუვედდეთმა ეს რომ შეიტყო, სულთანთან მივიდა და შეეხვეწა, ნუ შეირთავ ცოლად ნევვარეს, ამის შემდეგ ისე ვეღარ მეყვარება და ისეთ პატივს ვეღარ ვცემ, როგორც ადრეო. სულთანმა ყურად არ იღო ეს თხოვნა და ნევვარე მისი მესამე ცოლი გახდა.

სულთნის მეოთხე ცოლი – სულთნის ბოლო ცოლს ნევზადი ერქვა. ლეილა აღნიშნავს, რომ სულთანი მას განსაკუთრებულად ენდობოდა და მასთან ბევრ დროს ატარებდა. ეს კი სხვა ცოლების (განსაკუთრებით, ნევვარეს) ბრაზსა და ეჭვიანობას იწვევდა.

სულთნის ცოლებთან დაკავშირებით საინტერესოა კიდევ ერთი ფაქტი: ისინი ორგვარი ტიტულით სარგებლობდნენ – ქადინეფენდი და იქბალი. “ქადინეფენდი” უფრო მაღალი და პატივსაცემი ტიტული იყო, “იქბალი” კი, ფაქტობრივად, ხარჭას უფრო ნიშნავდა. ამ ტიტულებს ცოლებს თავად სულთანი ანიჭებდა. ვაჰიდედდინს ასე გადაუწყვეტია – “ქადინეფენდის” ტიტული მხოლოდ იმ ცოლებს მიანიჭა, რომლებთანაც შვილი ეყოლა, ესე იგი, პირველ და მეორე ცოლებს. ასე რომ, ნევზადსაც “იქბალის” ტიტული ჰქონდა, მიუხედავად იმისა, რომ სულთანი მისით სხვებზე მეტად იყო გატაცებული. ლეილა აღნიშნავს, რომ “ამ საკითხთან დაკავშირებით სასახლეში ბევრს ჭორაობდნენ”.

სულთნის ცოლები, გარდა ნევზადისა, ეთნიკურად აფხაზები იყვნენ. ნაზიქედა გვარად მარშანია იყო, მუვედდეთი და ნევვარე კი ჩიჰბას გვარის წარმომადგენლები იყვნენ.

 

მექალთანე მამაკაცები

როგორც ვხედავთ, სულთანს საერთო ჯამში ხუთი ცოლი ჰყავდა და კიდევ არაერთი რომანიც ჰქონდა. მამაკაცების მექალთანეობა თითქოს ჩვეულებრივი მოვლენა იყო და არც არავის უნდა გაკვირვებოდა. მიუხედავად ამისა, ლეილა ზოგიერთ მამაკაცს ანტიპათიით მოიხსენიებს და “მექალთანეს” უწოდებს. ჰარამხანის მკვიდრისგან ამ სიტყვის ხსენება მართლაც საოცარი მეჩვენა. ბოლო-ბოლო დავასკვენი, რომ “მექალთანეს” აქ ისეთ მამაკაცს უწოდებდნენ, ვინც გარკვეულ ზღვარს გადადიოდა – სასახლის ეტიკეტს არღვევდა. ამის გარდა, ისინი მართლაც არაფრით განსხვავდებოდნენ არც სულთნისა და არც სხვა მამაკაცებისგან. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ყველანი ერთნაირად მექალთანეები იყვნენ.

 

დამოკიდებულება ჰარამხანის მიმართ

ლეილა დაწვრილებით აღწერს ჰარამხანაში ქალების (სეფექალების, მსახურების) ცხოვრებას. მისი თქმით, ამ ქალებს საწუწუნო არაფერი ჰქონდათ; მშვენივრად ცხოვრობდნენ, განათლებას იღებდნენ, ფული ჰქონდათ, პატივისცემით სარგებლობდნენ… ლეილა ვერ ხვდება, რატომ არ მოსწონდათ ევროპელებს ჰარამხანა. იგი წუხილს გამოთქვამს ამ საკითხზე: “სასახლეში სტუმრად ჩამოსულმა, მეფეებმა, პრინცესებმა, უცხოელმა ელჩებმა ჰარამხანის ცხოვრება საკუთარი თვალით იხილეს. რა სამწუხაროა, რომ მიუხედავად ამისა, მათი მხრიდან ქილიკი არ მთავრდებოდა”.

ევროპელები ჰარამხანას თავიანთი ცივილიზაციის გადმოსახედიდან, ქედმაღლურად უცქერდნენ და სასაცილოდ არ ჰყოფნიდათ. ეს, რა თქმა უნდა, არ ნიშნავს, რომ ევროპაში ქალები არ იჩაგრებოდნენ და ამ მხრივ იდეალური მდგომარეობა იყო. უბრალოდ, როგორც ცნობილია, ევროპულ-ქრისტიანული კულტურისთვის მრავალცოლიანობის იდეა ოდითგანვე მიუღებელია.

 

გადასახლება

ლეილა აჩბა

სულთანი გადასახლებაში რესპუბლიკის გამოცხადებამდე, 1922 წელს წავიდა. მისი ცოლები, ქალიშვილები, სხვა ოჯახის წევრები და მსახურები კი თურქეთში დარჩნენ. მათი ნაწილი მოგვიანებით, 1924 წელს გადაასახლეს.

სულთანათის გაუქმება, სულთნის წასვლა, რესპუბლიკის გამოცხადება – ეს ყველაფერი მძიმე დარტყმა აღმოჩნდა სასახლის ქალებისთვის. ჩვენს თანამედროვე ინფორმაციულ ერაში მცხოვრები ადამიანისთვის ალბათ ბევრად უფრო ადვილია თუნდაც მნიშვნელოვან ცვლილებებთან გამკლავება; მაგრამ ამ ქალებისთვის ასე არ იყო, სასახლე და ჰარამხანა მათთვის ცნობილი ერთადერთი რეალობა იყო და წარმოდგენაც კი უჭირდათ, სად უნდა წასულიყვნენ ან რა უნდა ეკეთებინათ, როცა ეს რეალობა თავზე დაემხობოდათ.

ამას ზედ დაერთო ისიც, რომ თურქეთში დარჩენილი სულთნის ცოლები თავიანთ სეფექალიან-მსახურებიანად სხვა სასახლეში გადაასახლეს. ლეილა დაწვრილებით აღწერს, თუ რა მძიმე პირობებში უწევდათ ცხოვრება; ერთი პერიოდი საწოლებიც კი არ ჰქონდათ და იატაკზე ეძინათ. გარდა ამისა, მათ არ აძლევდნენ უფლებას, სასახლიდან გასულიყვნენ ან წერილი მაინც მიეწერათ ვინმესთვის. ეს ქალები ახალგამოცხადებული რესპუბლიკის პატიმრებად იქცნენ.

ზოგმა ამგვარი მკვეთრი ცვლილებები და ცუდი პირობები ვერ აიტანა. ლეილა უშუალოდ გახდა მოწმე, როგორ შეიშალა ჭკუიდან ერთი გოგონა, დედოფალ ნაზიქედას ერთ-ერთმა სეფექალმა კი თავი მოიკლა. სამწუხაროდ, ეს მოვლენები ბევრი იქაური ქალის ნერვიულობისა და ნაადრევი გარდაცვალების მიზეზი გახდა. თავად ლეილაც ახალგაზრდა, 33 წლის ასაკში გარდაიცვალა.

თუმცა, ასევე აღსანიშნავია, რომ ზოგიერთმა ქალმა, პირიქით, საკმაო სულის სიმტკიცე და შეგუების უნარი გამოავლინა. ყველაზე თვალსაჩინო მაგალითებია სულთნის ბოლო  და ყველაზე ახალგაზრდა ცოლები – ნევვარე და ნევზადი. მათ გადასახლებაში სულთანთან წასვლა არ ისურვეს, მალულად დარჩნენ თურქეთში (კანონი სულთნის ყველა ცოლისა და შვილის გადასახლებას ბრძანებდა), მოგვიანებით მეორედაც გათხოვდნენ და დიდხანსაც იცოცხლეს – მეოცე საუკუნის დასაწყისში დაბადებულები 1990-იან წლებში გარდაიცვალნენ.

ლეილამ კი, როგორც მისივე ძმა ამბობს, ამ მემუარებით უკვდავყო თავისი სახელი.

ახალგაზრდა ქალთა პერსპექტივები საქართველოში

სტანდარტული

უნივერსიტეტს რომ დაამთავრებს, ალბათ ბევრი სტუდენტი უსვამს საკუთარ თავს კითხვას – “ახლა რა ვაკეთო?” და სამსახურის ძიებას იწყებს. ვინაიდან უნივერსიტეტიც ახალდამთავრებული მაქვს და ქალთა სქესსაც ვეკუთვნი, ჩემთვის საინტერესო საკითხია, რა პერსპექტივები აქვთ ახალგაზრდა ქალებს დღევანდელ საქართველოში.

მართებული იქნება, თუ ჯერ წარმატებულ ადამიანებს განვიხილავ – ეს ხომ თავისთავად გვიჩვენებს, რანაირად ხდება ადამიანი წარმატებული, ან სხვანაირად თუ ვიტყვით – როგორი ადამიანი ხდება წარმატებული. აქვე განვმარტავ, რომ წარმატებულობის შესაფასებლად ვიყენებ ორ კრიტერიუმს: მაღალი შემოსავალი და პოპულარობა/საზოგადოებაზე მნიშვნელოვანი გავლენა.

რომელია საქართველოში ისეთი საქმიანობა, ისეთი სფერო, სადაც დასაქმებულებს მაღალი შემოსავლებიც აქვთ და პოპულარობა ან გავლენაც? ვფიქრობ, განსაკუთრებით გამორჩეული ამ მხრივ ორი სფეროა, ესენია მართლმადიდებლური ღვთისმსახურება და პოლიტიკა. როგორია ამ სფეროთა მიმართება (ახალგაზრდა) ქალებთან?

რაც შეეხება მართლმადიდებლურ ღვთისმსახურებას, აქ ქალებისთვის კარი მაგრად არის დაკეტილი – ქალი არ შეიძლება, მღვდელი გახდეს. მართალია, ქალის მონაზვნობა დაშვებულია, მაგრამ მათი გავლენა მრევლზე და საზოგადოებაზე მათი “კოლეგა” მამაკაცების გავლენასთან ახლოსაც ვერ მოვა (მათ შემოსავლებზე კი ბევრი არაფერი ვიცი). ნუ დავივიწყებთ იმასაც, რომ გარდა მღვდლობისა, ქალი ეკლესიის მაღალ იერარქებშიც ვერ გაჭაჭანდება. ასე რომ, თუ ქალი ხარ და თან მაინცდამაინც მღვდლობა გინდა, ალბათ ჯობია პროტესტანტი გახდე და იქ სცადო ბედი (ზოგიერთი პროტესტანტული ეკლესია ამ პრაქტიკას მისდევს). მაგრამ აქ უკვე სხვა პრობლემა წარმოიშობა – საქართველოში წარმატებული ადამიანები მხოლოდ მართლმადიდებელი ეკლესიის (და არა რომელიმე სხვისი) მსახურები არიან.

დასკვნა: თუ ქალი ხარ და თან გინდა, წარმატებული იყო, ეს ვარიანტი გამოირიცხა.

პოლიტიკა? პოლიტიკაში, რა თქმა უნდა, ბევრად უკეთესად გვაქვს საქმე. აქ ვერ წააწყდებით აბსურდულ აკრძალვებს, რომ ქალის პარლამენტში არჩევა არ შეიძლება; ან, რომ ქალისთვის მენსტრუაციის დროს პარლამენტის შენობაში შესვლა არ შეიძლება. მიუხედავად ამისა, ამ სფეროშიც დღემდე კაცები დომინირებენ და ეტყობა, მაინცდამაინც არ იწვიან სურვილით, ქალებსაც გაუყონ ძალაუფლება. ამიტომ პოლიტიკური კარიერის გაკეთება ძნელია – თუ, რა თქმა უნდა, მაინცდამაინც თვით პრეზიდენტს არ გადაეყარეთ და ის კი თქვენი განათლებით, გარეგნობით, ნიჭით, ახალგაზრდული შემართებით თუ ამ ყველაფრით ერთად, არ აღფრთოვანდა და მისი პირადი ინიციატივით არ მოხვდით რომელიმე მაღალ თანამდებობაზე. ამის შანსი კი მეტად მცირეა.

დასკვნა: თუ ქალი ხარ და თან გინდა, წარმატებული იყო, ეს ვარიანტი გამორიცხული არ არის, მაგრამ ხელშემწყობი პირობები ცოტაა, ხელისშემშლელი კი – ბევრი.

საბოლოო დასკვნა: ამ ორ ყველაზე გამორჩეულ სფეროში ქალებს კარიერის გაკეთების შანსი ან საერთოდ არ აქვთ, ან ძალიან მცირე შანსი აქვთ.

პრაქტიკულად არ არსებობს ისეთი სფერო, რომელიც ჩემ მიერ დასახელებულ წარმატებულობის ორ კრიტერიუმსაც აკმაყოფილებს და სადაც ქალები მასობრივად არიან დასაქმებული. ამიტომ სხვა არაფერი დამრჩენია, თუ არა ის, რომ “წარმატებული” სფეროებიდან წარმატებული ქალების განხილვაზე გადავიდე. ვინ არიან დღევანდელ საქართველოში წარმატებული ქალები?

ჟურნალისტი, მწერალი, პროფესორი, წარმატებული ბიზნეს(ვუ)მენი, უმუშავია მინისტრის მოადგილედაც – ამ ჩამონათვალის წაკითხვის შემდეგ შესაძლოა თვალწინ ინტელექტუალური, წარმოსადეგი ქალი დაგიდგათ, მაგრამ თქვენს წარმოსახვას რომ მოწყდებით ხელთ მხოლოდ ვულგარულად ჩაცმული, ეპატაჟური და ყვითელი პრესისა თუ ტელეგადაცემების ვარსკვლავი – ლალი მოროშკინა – შეგრჩებათ. მისი CV ეჭვს არ იწვევს – ეს ქალი წარმატებულია.

წარმატებული ქალის სხვა მაგალითად მაია ასათიანი გამოდგება. მიუხედავად იმისა, რომ მას ბევრს ლანძღავენ და აქილიკებენ, მისი შოუ მეტად პოპულარულია. მაია ალბათ სკანდალური მოროშკინას ანტიპოდად შეიძლება მივიჩნიოთ – ის მორცხვია, მოკრძალებული, ჩურჩულით საუბრობს… საგულისხმოა ის ფაქტიც, რომ მის კარიერაში გარდატეხის მომენტად ითვლება ცნობილი მაჩოსგან, ტელესერიალის ვარსკვლავ მარიო ჩიმაროსგან ინტერვიუს აღება.

საინტერესოა ისიც, რომ ორივე ეს ქალი ყვითელი მედიის ვარსკვლავია. ალბათ ეს ფაქტი რაღაცნაირად ეხმაურება გენდერულ სტერეოტიპს, რომ “ჭორაობა ქალის (საყვარელი) საქმეა”. თუმცა აღნიშნულ ქალებზე ჭორაობა მამაკაცებსაც ძალიან უყვართ.

დასკვნა: თუ მზად ხართ, ლალი მოროშკინას და მაია ასათიანს დაემსგავსოთ, მათი მსგავსი იმიჯი მოირგოთ (თუმც კი ერთმანეთისგან ფრიად განსხვავდებიან), თქვენი წარმატების შანსი ერთი ათად გაიზრდება.

თუნდაც თანახმა ვიყოთ ამგვარ წარმატებაზე, მაინც რამდენი “ლალი მოროშკინა” და “მაია ასათიანი” შეიძლება ჰყავდეს ქვეყანას? აშკარაა, რომ ვაკანტური ადგილები ცოტაა. ქალების უმეტესობას კი შემდეგი საქმიანობები რჩება:

  • მიკროფონის ხელში დამჭერი და კითხვის ნიშნის წარმომთქმელი
  • ბანკის კლერკი
  • ოფისის მენეჯერი
  • მოლარე ან კონსულტანტი სუპერმარკეტში/მაღაზიაში
  • ……..

ამის პარალელურად კი:

  • ჰალსტუხიანი და შავებში ჩაცმული მამაკაცები მათ კანონებს დაუდგენენ;
  • წვერიანი და შავებში ჩაცმული მამაკაცები მათ კანონებს დაუდგენენ.

პ.ს. ამასობაში:

2006 წელს ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციამ ჩაატარა კვლევა და მსოფლიოს 162 ქვეყანაში ქალთა ეკონომიკური და პოლიტიკური ძალაუფლება გაზომა. რამდენიმე გამონაკლისის გარდა, ეს “წესი” სრულდება – რაც უფრო მეტი ძალაუფლება აქვთ ქალებს, მით უფრო უფრო წარმატებულია ქვეყანა ეკონომიკურად.

ფემინიზმი და სილამაზე

სტანდარტული

ამ პოსტის დაწერა გიორგი ძნელაძის სტატიამ გადამაწყვეტინა. ავტორი სილამაზის კონკურსებისა და მათთან დაკავშირებული სილამაზის სტანდარტების წინააღმდეგ ილაშქრებს, ამხელს მათ სექსისტურობას. ყოველივე ამაში გიორგის მეც ვეთანხმები, სილამაზის კონკურსი მართლაც პატრიარქალური კულტურისთვის დამახასიათებელი კიდევ ერთი მახინჯი მოვლენაა, მართლაც უწყობს ხელს ქალის ობიექტივაციას და მამაკაცთა სურვილებსა თუ გემოვნებაზე დაქვემდებარებას. ვიზიარებ იმ მოსაზრებასაც, რომ სილამაზე იყო მამაკაცების მიერ ქალისთვის ”მიგდებული” ერთადერთი სფერო (?), რომლის წყალობითაც მას საზოგადოებრივ ასპარეზზე გარკვეული წარმატების მიღწევა შეეძლო. მაგრამ თვით ამ სფეროშიც კი მკაცრი და მამაკაცზე ორიენტირებული სტანდარტები იყო გაბატონებული.

თუმცა თვალს ვერ დავხუჭავთ იმაზე, თუ როგორ აზრებს და რეაქციებს ბადებს ხანდახან მსგავსი სტატიები, ან ზოგადად, იდეები. ანტიფემინისტებს კიდევ ერთხელ ეძლევათ საბაბი, განაცხადონ, რასაც ისედაც დიდი ენთუზიაზმით აცხადებენ ხოლმე – ფემინისტები მხოლოდ მახინჯი ქალები არიანო. მათი თქმით, ფემინიზმი თავშესაფარია ისეთი ქალებისთვის, რომლებმაც მამაკაცებს თავი ვერ მოაწონეს, ესე იგი, ”მახინჯებისთვის”.  თავის მხრივ, ასეთი განცხადებები ფემინისტებს, რა თქმა უნდა, კიდევ უფრო განუმტკიცებს რწმენას სილამაზის კონკურსებისა და სხვა მისთანათა სექსისტურობაზე. აქ ამაზე აღარ განვავრცობ და ფემინისტურ მოსაზრებებზე არსებულ რეაქციებს დავუბრუნდები. რა თქმა უნდა, არა მხოლოდ ის გვესმის, რომ ფემინისტები ”მახინჯები” არიან; ზოგმა ადამიანმა შეიძლება ასეც შენიშნოს და იკითხოს, ფემინიზმი ესთეტიკას ხომ არ უპირისპირდებაო.

სწორედ ამ საკითხზე მინდა ვისაუბრო – ესე იგი, ფემინიზმის და ზოგადად სილამაზის იდეის ან ფემინიზმისა და ქალის სილამაზის ურთიერთდამოკიდებულებაზე. სწორი შთაბეჭდილება უჩნდებათ ამ ადამიანებს? მართლაც უპირისპირდება ფემინიზმი სილამაზის იდეას ან უარყოფს ქალის სილამაზეს? ნუთუ ფემინიზმისთვის სილამაზე ღირებული არ არის ან არ უნდა იყოს? რა უნდათ საერთოდ ამ ფემინისტებს?

Freja Beha

იქნებ ფემინისტების სურვილი ისაა, რომ ქალებმა პირდაუბანელებმა ან ტომარაგადაცმულებმა იარონ? მაგრამ არა, როგორც ცნობილია, ქალის ჩადრის, ბურკის და სხვა მსგავსი შესამოსლების ქვეშ დამალვა ფემინისტებს ისევე (ან უფრო მეტადაც) აღაშფოთებთ, როგორც ვთქვათ, სილამაზის კონკურსზე ბიკინებში და მაღალქუსლიან ფეხსაცმელში გამოწყობილი ქალი. მაშ რა უნდათ, თუ არც ერთი მოსწონთ და არც მეორე? ამის პასუხი შემდეგია: ფემინისტებს უნდათ, ქალი თვითონ ფლობდეს და განაგებდეს თავის სხეულს, შესაბამისად, თავის სილამაზეს და სექსუალობასაც. ჩადრიც და სილამაზის კონკურსიც იმიტომ არის მათთვის მიუღებელი, რომ  არც ერთ შემთხვევაში ქალი არ არის საკუთარი სხეულისა და სილამაზის განმკარგველი, არამედ ორივე შემთხვევაში ის ემორჩილება სხვის (მამაკაცის) მოთხოვნებს ან/და თავსმოხვეულ სილამაზის სტანდარტებს.

თუ მაინცდამაინც ამ უაზრო და ”დაშტამპულ” სილამაზის კონკურსებს მივაჩერდებით, შეიძლება მოგვეჩვენოს, რომ უიმედო მდგომარეობაა და ქალები ვერაფრით ვერ თავისუფლდებიან ხსენებული თავსმოხვეული სილამაზის სტანდარტებისგან. მაგრამ სინამდვილეში საქმე არც ისე ცუდადაა. ვინც მოდის ინდუსტრიაში ასე თუ ისე ჩახედულია, მან იცის, რომ ბოლო რამდენიმე წელია, რაც სამოდელო ბიზნესში გამოჩნდნენ გოგონები… ასე ვთქვათ, ანდროგინული გარეგნობისა და სტილის მქონე გოგონები, რომლებიც სულაც არ ჰგვანან სილამაზის კონკურსების ”დაშტამპულ” მონაწილეებს. ვფიქრობ, ისინი მართლაც ფლობენ საკუთარ სილამაზესა და სექსუალობას, ისინი არ ”ყიდიან” საკუთარ თავს მამაკაცებზე – თავისუფალნი არიან მოჭარბებული ფემინურობის, კეკლუცობის, ქარაფშუტობისა თუ ვულგარულობისგან.

ხსენებულ მოდელთა ლიდერად, ვფიქრობ, 22 წლის დანიელი გოგო, ფრეია ბეჰა (Freja Beha Erichsen) უნდა ჩაითვალოს. საგულისხმო ფაქტია ისიც, რომ ფრეია ცნობილია, როგორც ლესბოსელი და სასიყვარულო ურთიერთობები თავის კოლეგა-მოდელებთანაც ჰქონია. დღესდღეობით ის ერთ-ერთი ყველაზე მოთხოვნადი მოდელია, მასთან თანამშრომლობენ Chanel, Gucci, Burberry, Alexander Wang, Prada, Balmain, Balenciaga და ბევრი სხვა, მონაწილეობას იღებს უამრავ სარეკლამო კამპანიაში, ფოტოგადაღებებში… არანაკლებ ცნობილნი და პოპულარულნი არიან სხვა მოდელებიც: Kasia Struss, Irina Lazareanu, Agyness Deyn, Saskia de Brauw… ხსენებული მოდელების წარმატებულობას თავის მხრივ, ხელს უწყობს თანამედროვე მოდის ტენდენციები. ცხადია, თანამედროვე ანდროგინულ სამოსს ვინმე თვალებფახულა, ტუჩებგაბუსხულ თუ ხელოვნურად გაბერილმკერდიან გოგოს ვერ ჩააცვამ. მას ეს უბრალოდ არ მოუხდება.

დაბოლოს, არ შეიძლება არ ვახსენო კოკო შანელიც, რომელიც მოდისა და სილამაზის ისტორიაში რევოლუციური ფიგურა იყო. შანელი სისადავესა და ორიგინალობას ქადაგებდა და ებრძოდა ვულგარულობას. იგი ამბობდა (ბოდიშს ვიხდი უხეში თარგმანისთვის): ”მე ფუფუნება (luxury) მიყვარს. ფუფუნება მდიდრულობას და მორთულ-მოკაზმულობას კი არ ნიშნავს, არამედ ვულგარულობის არარსებობას. ვულგარულობა ამქვეყნად ყველაზე საძაგელი რამაა და მეც სწორედ იმისთვის ვიღწვი, რომ აღმოვფხვრა ის”.