Category Archives: საზოგადოება

ძალაუფლება, სისტემა და მოქალაქეები

სტანდარტული

ციხეში წამების კადრების გამოქვეყნებამ რადიკალური გარდატეხა მოახდინა. არა იმიტომ, რომ რომელიღაც პარტიის რეიტინგი დაეცა და სხვისი რეიტინგი კი პირიქით, გაიზარდა. ეს თავად პარტიებისა და მათი თავგადაკლული მხარდამჭერებისთვის არის მნიშვნელოვანი. საზოგადოებისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი სხვა რამეა.

მგონია, რომ ამ კადრების გამოქვეყნებამდე ჩვენ – საქართველოს მოქალაქეები – ვფიქრობდით, რომ შეგვიძლია ვენდოთ მთავრობას.  ძალაუფლების მპყრობელი პარტია, “ნაციონალური მოძრაობა” და შესაბამისად, მთავრობაც თავს მუდამ პროგრესისა და ცივილიზაციის დამცველად წარმოგვიჩენდა. ისინი გვარწმუნებდნენ, რომ უპირისპირდებოდნენ ანტიცივილიზაციურ მოვლენებს – რუსეთს, მაფიას და კრიმინალებს, ათასი ჯურის ქსენოფობ-ჰომოფობ-ფაშისტებს… სამაგიეროდ, ჩვენ ჩვენი მხრივ თვალს ვხუჭავდით სხვადასხვა ძალადობრივ გადაცდომებზე, იმაზე რომ ბევრი ახსნა-განმარტების გარეშე შეეძლოთ დაენიშნათ მინისტრად საეჭვო რეპუტაციის ადამიანები, ან ხშირ-ხშირად და ასევე ახსნა-განმარტების გარეშე შეეცვალათ პოლიტიკა მთელ რიგ სფეროებში; აგრეთვე იმაზე, რომ პრეზიდენტი ერთპიროვნულად წყვეტდა უამრავ საკითხს – დაწყებული მთელი ქალაქის მშენებლობით და დამთავრებული იმით, თუ რომელ კუთხეში როგორი შადრევანი უნდა დაიდგას ან როგორი ბუჩქი დაირგოს… ბევრ რამეზე ვხუჭავდით  თვალს ან/და მხოლოდ პასიურად ვაპროტესტებდით, ალბათ იმიტომ რომ ვენდობოდით მთავრობას და ვფიქრობდით, “რაღაცეები ეშლებათ, მაგრამ მაინც კარგი ტიპები არიან და კატასტროფულს არაფერს გააკეთებენ”. მერე კი უცებ ცხადი გახდა, რომ ეს ცივილიზაციის მცველები და “კარგი ტიპები” სრულიად ამაზრზენი, კატასტროფული, ადამიანის უფლებების უხეშად დამრღვევი სისტემის არსებობას უშვებდნენ და არაფერს აკეთებდნენ მის აღსაკვეთად.  მგონია, რომ ციხის კადრების ნახვის შემდეგ საქართველოს მოქალაქეთა ნაწილმა გააცნობიერა, რომ მთელი ამ დროის განმავლობაში ცდებოდა; გააცნობიერა, რომ ძალაუფლება რყვნის და არავის ნდობა არ შეიძლება. მთავრობაზე საზოგადოებრივი კონტროლი აუცილებელია, უკონტროლო ძალაუფლება საშიშია, ვინც არ უნდა ფლობდეს მას, თუნდაც უაღრესად სიმპათიური და ცივილიზებული ადამიანები იყვნენ (ან თავს ასეთებად წარმოაჩენდნენ).

ამ პირობებში იშვა სლოგანი “სისტემა უნდა დაინგრეს”. “სისტემას” ხშირად განმარტავენ როგორც ძალადობას და სიძულვილს, მაგრამ ჩემი აზრით, ის ასევე გულისხმობს  თვალის დახუჭვას, გულგრილობას და უპასუხისმგებლობას (როგორც მთავრობის, ისე საზოგადოების მხრიდან). “სისტემა” არ შემოიფარგლება რომელიმე კონკრეტული მთავრობით ან ზოგადად მთავრობით, როგორც ინსტიტუციით. “სისტემა” მოიცავს მთელ რიგ სოციალურ პრობლემებს – ძალადობასა და სიძულვილს, რომელიც სხვადასხვა ფობიის, უთანასწორობის და დისკრიმინაციის სახით ვლინდება. “სისტემა” არის იერარქიული სისტემა, სადაც ძალაუფლება არათანაბრადაა გადანაწილებული. “სისტემა” არის ისეთი მოვლენა, რომელსაც ყოველთვის, ნებისმიერი მთავრობის დროს, ნებისმიერ პირობებში ყოველდღიურად უნდა ებრძოლო. ამიტომ კარგი იქნება, თუ ეს კონკრეტული კამპანია თუ მოძრაობაც გაგრძელდება და ვინმე არ იფიქრებს, რომ მისია შესრულებულია.

ვფიქრობ, მოქალაქეების ნაწილმა (მეც მათ შორის) ეს ყველაფერი გააცნობიერა და ეს ძალიან კარგია, მაგრამ მეორე მხრივ არსებობენ მოქალაქეები, რომლებიც ამას ვერ მიხვდნენ ან “არ მიხვდნენ”. მათზე ციხის კადრებს თითქოს შთაბეჭდილება არ მოუხდენია, ისინი ისევ მზად არიან, თვალი დახუჭონ თუნდაც ამაზე და ბრმად ენდონ მთავრობას. ეს ადამიანები კვლავ ენდობიან “ნაციონალურ მოძრაობას” და მიხეილ სააკაშვილს, ვერ გრძნობენ საზოგადოებრივი კონტროლის საჭიროებას და შესაბამისად,  სწორედ ისინი გაბრაზდნენ  ყველაზე მეტად 1 ოქტომბრის არჩევნების შედეგების გამო. მათ სურთ, ხელისუფლებაში იყოს ის, ვისაც ენდობიან (ბრმად) – ასეთი კი “ცივილიზებული” და დასავლეთთან ასოცირებული “ნაციონალური მოძრაობაა” და არა მოფაშისტო და რუსეთთან ასოცირებული “ქართული ოცნება”. ამ ადამიანებს ქართულ პოლიტიკაში არსებული მესიანისტური ტენდენციები კი არ აწუხებთ , ისინი წუხდებიან იმით, რომ იმ მესიამ გაიმარჯვა, რომელსაც არ ენდობიან – ასე ვთქვათ, მესია ცრუმესიით ჩანაცვლდა. ისინი გვაფრთხილებენ, რომ ქართველმა ხალხმა შეცდომა დაუშვა, რომ ცრუმესია ათას უბედურებას მოგვიტანს – გაანადგურებს ცივილიზაციას, დააბრუნებს ქურდებს და რუსეთს და ა.შ. ისინი ნიშნს გვიგებენ და აპოკალიფსით გვემუქრებიან, ნაცვლად იმისა, რომ პასუხისმგებლობა აიღონ ყველაფერზე, რაც იყო და რაც იქნება.  ამ ადამიანებს ასევე არ სურთ გაიგონ “სისტემის ნგრევის” მნიშვნელობა და ნიშნის მოგებით გვიცხადებენ, ხომ დაანგრიეთ სისტემა, ახლა ნახავთ რა მოგივათო. “სისტემას” რატომღაც კონკრეტულ მთავრობასთან ან პიროვნებებთან აიგივებენ.

ამდენი შფოთის, შეთქმულების თეორიის და ზოგადი გაურკვევლობის ფონზე ძნელი სათქმელია, როგორ გააგრძელებს ქვეყანა განვითარებას, მაგრამ იმედს ვიტოვებ, რომ საზოგადოება ამჯერად საქმეს მეტი პასუხისმგებლობით მოეკიდება, მუდმივად გააკონტროლებს მთავრობას და მხოლოდ მისი გადაწყვეტილებების პასიური მიმღების როლს არ დასჯერდება.

ზაფხულის მშვენიერი საღამოები

სტანდარტული

რა უნდა ქნას ადამიანმა, რომელიც ქალაქში, ურბანულ გარემოში ცხოვრობს, მაგრამ ბუნება უყვარს? სად შეიძლება ადამიანი დატკბეს სიმწვანით ისე, რომ ქალაქიდან გასვლა არ მოუწიოს? სად შეიძლება გაატაროს ამ ადამიანმა ზაფხულის მშვენიერი საღამოები? პასუხი მარტივია – ქალაქის პარკებსა და ბაღებში.

მაგრამ თუ თბილისში ცხოვრობთ, ბუნებით ტკბობის მოთხოვნილებას ვერაფრით დაიკმაყოფილებთ. ქალაქის პარკები და ბაღები ამის საშუალებას არ იძლევა. უფრო მეტიც, ეს პარკები იმდენად დამთრგუნველია, რომ კარგ ხასიათზე მყოფი იქ არ უნდა შეხვიდეთ, რადგან უკან ხასიათგაფუჭებული გამოხვალთ. ხოლო თუ ისედაც ცუდ ხასიათზე იყავით, მაშინ სავარაუდოდ ღრმა დეპრესიაში ჩავარდებით. 🙂

ხსენებული პარკები სავსეა ნანგრევებით, გაურკვეველი დანიშნულების გაუქმებული ან მოქმედი შენობებით, ძველი გაქუცული ან დამტვრეული სკამებით, სამშენებლო მასალებით, ნაგვით და ზოგ შემთხვევაში ტრანსპორტითაც კი. რაც მთავარია, თითქმის არსად ჩანს ყველაზე არსებითი რამ, ის რაც პარკისკენ გვიზიდავს (ან უნდა გვიზიდავდეს) – სიმწვანე. პარკებში მეტისმეტად ბევრი ასფალტია. ხოლო ის ადგილები, სადაც ასფალტი არაა, მიუდგომელია, ან დაფარულია საბავშვო მოედნებით ან სამშენებლო მასალებით. საბავშვო მოედნებიც და შენობებიც კარგი და სასარგებლო რამეა, მაგრამ სად არის მდელო, სადაც შეგვეძლება დავსხდეთ და წიგნი წავიკითხოთ ან სადაც ბავშვები ირბენენ?

ალბათ “დამსვენებლებსაც” ვერ გავამტყუნებთ, რადგან თავს ვალდებულად არ მიიჩნევენ ამგვარ ულაზათო და გაუგებარ ადგილს მოუფრთხილდნენ და მას კიდევ უფრო აპარტახებენ და ანაგვიანებენ.

სამწუხაროდ, მე არ ვიცი თბილისში ისეთი პარკი, სადაც ზაფხულის საღამოებს სიამოვნებით გავატარებდი.

 

 

დიდი ძმა გიყურებთ

სტანდარტული

ჯორჯ ორუელი თავის ანტიუტოპიურ რომანში “1984” აღწერს ტოტალიტარულ სახელმწიფო ოკეანიას. ოკეანიაში მკაცრი იერარქიაა, სახელმწიფოს მართავს მცირერიცხოვანი პარტია, პარტიის სათავეში კი დგას ვინმე “დიდი ძმა”. მოქალაქეების საზოგადოებრივი და პირადი ცხოვრება, მათი აზროვნება მკაცრად კონტროლდება პარტიის მიერ. მათ ერთი წამითაც არ უნდა დაავიწყდეთ “თავიანთი მოვალეობები”, ამიტომ საჯარო ადგილებში გაკრული პლაკატები მათ ამცნობს და ახსენებს: “დიდი ძმა გიყურებთ”.

ოკეანიის ერთ-ერთი სამინისტრო, რომელსაც ირონიულად სიყვარულის სამინისტრო ჰქვია, და მის დაქვემდებარებაში მყოფი აზრის პოლიცია მუშაობენ იმაზე, რომ პოტენციური მეამბოხეები გამოავლინონ და სხვადასხვა მეთოდების (მათ შორის, წამების) გამოყენებით, ისევ “სწორ გზაზე დააყენონ”, ესე იგი, შეაყვარონ პარტია და დიდი ძმა. სწორედ ასე ემართება რომანის პროტაგონისტ უინსტონ სმითსაც. რომანის დასაწყისში მას პარტია სძულს და ერთგვარი მეამბოხეა, მაგრამ საბოლოოდ, სიყვარულის სამინისტროს “კარგი მუშაობის” შედეგად, დიდ ძმას ისიც შეიყვარებს.

დიდი ძმის და პარტიის სიყვარული კი ნიშნავს, ფლობდე ე.წ. ორაზრის ხელოვნებას, შეგეძლოს აბსურდული დებულებების დაჯერება, მაგალითად ოკეანიის ლოზუნგების: ომი მშვიდობაა, თავისუფლება მონობაა, უცოდინარობა ძალაა. ან კიდევ სხვა დებულებისა, ორუელის სხვა რომანიდან “ცხოველების ფერმა”: ყველა ცხოველი თანასწორია, მაგრამ ზოგი უფრო თანასწორია.

პატრიარქის 29 აპრილის ქადაგება ქალის მოვალეობებსა და ოჯახურ ცხოვრებაზე, ვფიქრობ, უკვე ყველასთვის ცნობილია. ვფიქრობ იმასაც, რომ ამ ქადაგების არსი ყველა მოაზროვნე ადამიანისთვის გასაგები უნდა იყოს. არაფერი რთული იქ არ თქმულა. ყოველი შემთხვევისთვის, ქადაგების ძირითად დებულებებს კიდევ ერთხელ გავიმეორებ: ცოლი და ქმარი თანასწორი არ არიან, ქმარი ცოლზე აღმატებულია (შესაბამისად, მამაკაცი ქალზე აღმატებულია); ცოლი უნდა მოემსახუროს ქმარს; ქალის მოვალეობაა დედობა და ქმრის მომსახურება. ყველაფერი დანარჩენი გამომდინარეობს პირველი დებულებიდან, რომ ქალი და მამაკაცი თანასწორები არ არიან! განსაკუთრებული აჟიოტაჟი გამოიწვია იმან, რომ პატრიარქმა თქვა, ქალმა ქმარს ფეხების დაბანა უნდა შესთავაზოსო. ამაზე შემდეგში კიდევ ვილაპარაკებ, მანამდე კი ისევ ზოგად განცხადებას მივუბრუნდები.  გასაკვირი არ არის, რომ პატრიარქს ბევრი დამცველი გამოუჩნდა. უნდა ითქვას, რომ ისინი მოაზროვნე ადამიანებივით სულაც არ იქცევიან, საუბრობენ იმაზე, რომ ეს ყველაფერი  ალეგორიაა, ან კონტექსტიდან არის ამოგლეჯილი, “მორჩილება” თურმე მონობა არ არის ან პატრიარქი თურმე მხოლოდ ურთიერთპატივისცემაზე საუბრობდა და სხვაზე არაფერზე. ერთი სიტყვით, მათ უყვართ დიდი ძმა და ფლობენ ორაზრს. თუ მართლაც მოაზროვნე ადამიანები ვართ და არა ზომბები, სიმართლეს თვალი უნდა გავუსწოროთ და ვაღიაროთ, რომ თავისუფლება მონობა არ არის, არც თანასწორობა და უთანასწორობა შეიძლება ერთდროულად არსებობდეს. ეს ქადაგება კი გენდერული თანასწორობის და ადამიანის (ქალის) თავისუფლების წინააღმდეგ არის მიმართული.

ახლა რაც შეეხება ფეხების დაბანას, რა თქმა უნდა, ეს მონაკვეთი ყველაზე მეტად თვალშისაცემია ყველასთვის. ფემინისტებმა, ლიბერალებმა და სხვა კრიტიკოსებმა აღშფოთების გამოხატვისას აქცენტი ძირითადად სწორედ ამ მონაკვეთზე გააკეთეს. დამცველებიც, საპასუხოდ, შეეცადნენ აღნიშნული მონაკვეთი გაემართლებინათ (სწორედ ამაზე აცხადებენ, ალეგორია არისო). ისე გამოდის, თითქოს ქადაგების დანარჩენი ნაწილი ყველასთვის მისაღებია და მხოლოდ ფეხების დაბანაა პრობლემა. მე როგორც ფემინისტი, ვაცხადებ, რომ ეს ასე არ არის! მიუღებელია მთლიანად ეს ქადაგება, ხოლო “ფეხების დაბანა” ძირითადი პრინციპიდან (ქალის და მამაკაცის უთანასწორობიდან) მომდინარე ერთ-ერთი რიგითი სიმახინჯეა. აღმაშფოთებელია ის, რომ ქალს როგორღაც არასრულ ადამიანად და მამაკაცის მონად თუ მოსამსახურედ მიიჩნევენ.

სამწუხაროდ, პატრიარქის ქადაგებაზე არაადეკვატური რეაქცია აქვთ ე.წ. ქალის უფლებადამცველებს – საუკეთესო შემთხვევაში ეს პატრიარქის რბილი და უცნაური კრიტიკაა, ხოლო ნინო ციხისთავმა საერთოდ დიდი ძმის სანიმუშო სიყვარული გამოამჟღავნა. მარინა თაბუკაშვილი კი მიუთითებს, რომ უშუალოდ სახარებაში არაფერია ნათქვამი ქალისა და მამაკაცის უთანასწორობაზე. ეს მართლაც ასეა, მაგრამ ამას უფლებადამცველისთვის არსებითი მნიშვნელობა არ უნდა ჰქონდეს. რომ ეწეროს ეს სახარებაში, მაშინ თანახმა ვიქნებოდით? აღარ ვიბრძოლებდით ადამიანის უფლებების დაცვისთვის? ქალბატონი მარინა ასევე აღნიშნავს, რომ საქართველოში ბევრი ქალი მუშაობს და ქმრებს შეუძლიათ მათ ფეხები დაბანონ. “მე მიმაჩნია, რომ ადამიანებმა ერთმანეთს ფეხები უნდა დაბანონ, თუ სიყვარულით და პატივისცემით არიან განწყობილი ერთმანეთის მიმართ” – აცხადებს იგი, იმის ნაცვლად რომ საერთოდ უარყოს ფეხების დაბანის უცნაური იდეა. თუმცა ეს ალბათ გემოვნების საკითხია. ნინო ციხისთავი და გალინა პეტრიაშვილი აცხადებენ, რომ მთავარია სახელმწიფომ შეასრულოს თავისი მოვალეობა და უზრუნველყოს გენდერული თანასწორობა მიუხედავად იმისა, თუ რას იქადაგებს პატრიარქი. საინტერესოა, როგორ მოახერხებს სახელმწიფო ამის გაკეთებას, ექნება კი აზრი მის მიერ გატარებულ ღონისძიებებს (მაგალითად, ოჯახში ძალადობის წინააღმდეგ), მაშინ როცა ქალებს დიდი ძმა უყურებს და ჯოჯოხეთით ემუქრება იმ შემთხვევაში, თუ ისინი “თავიანთ მოვალეობას” არ შეასრულებენ, მაშინ როცა პატრიარქის ქადაგება ამყარებს პატრიარქატს.

არავისთვის საიდუმლო არ არის, რომ ტრადიციული რელიგიები და ჩვენი ეკლესიაც, ქალთმოძულეა. ქალი რომ მეორეხარისხოვანი ადამიანი და ქმრის მოსამსახურეა, ამას უფრო დაბალ იერარქიულ საფეხურზე მყოფი სასულიერო პირები ისედაც გამუდმებით უქადაგებენ მრევლს. და მაინც, პატრიარქის, მაღალი იერარქის ქადაგება უდაოდ კარგი საბაბია გენდერული თანასწორობისა და მის მიმართ ეკლესიის დამოკიდებულების პრობლემის წინწამოსაწევად და ამ თემაზე დისკუსიის დასაწყებად. დასანანი იქნება, თუ ამ საკითხზე ერთადერთ ფემინისტურ (?) გამოხმაურებად მხოლოდ ზემოხსენებული უფლებადამცველების განცხადებები დარჩება.

ეკლესია, მაფია, პოლიცია

სტანდარტული

სააღდგომოდ დიდი ვნებათაღელვა გამოიწვია პაატა შამუგიას ბლოგპოსტმა და კიდევ ერთხელ დასვა დღის წესრიგში საკითხი, რას წარმოადგენს ეკლესია და რა დამოკიდებულება უნდა ჰქონდეს მის მიმართ საზოგადოებას.

ზემოხსენებული ბლოგპოსტის შთაბეჭდილებით ბევრმა ადამიანმა ეკლესია და სამღვდელოება მაფიას შეადარა, ზოგმა პოლიციასთანაც გაავლო პარალელები. ვნახოთ, რით ჰგავს ან განსხვავდება ეს სამი ინსტიტუტი ერთმანეთისგან.

ეკლესია:

რა სარგებელი მოაქვს საზოგადოებისთვის? არანაირი. ადამიანთა გარკვეულ ნაწილს უქმნის ილუზიას, რომ “ყველაფერი რიგზეა” და “ყველაფერი კარგად იქნება”; ასევე თუ “წესიერად” მოიქცევა, სიკვდილის შემდეგ სამოთხეში მოხვდება. შეიძლება შემომედავონ კიდეც რომ ამგვარი ტყუილი და ილუზია საზოგადოებისთვის სასარგებლოა, მაგრამ მე პირიქით მგონია.

რა ზიანი მოაქვს საზოგადოებისთვის? მღვდლობა მართლაც ძალიან კომფორტული “პროფესიაა”. მღვდლები არაფერ სასარგებლოს არ ქმნიან, არაფრით არ ემსახურებიან საზოგადოებას. ისინი მხოლოდ არწმუნებენ ადამიანებს, თუ ფულს და ძალაუფლებას მოგვცემთ, სამოთხეში მოხვდებითო. ჰოდა, იღებენ კიდევაც – ფულსაც და ძალაუფლებასაც. თუ “მორჩილებაში არ იქნები”, თუ ეკლესიას და მოძღვარს არ დაუჯერებ, თუ შენი ცხოვრების ყოველ დეტალს მოძღვრის კონტროლს არ დაუქვემდებარებ და ყველაფერზე კურთხევას არ ითხოვ, მაშინ ცოდვილი ხარ და ღმერთი დაგსჯის, სამოთხეში ვეღარ მოხვდები… – ეს დისკურსი ძალიან გავრცელებული და ყველასთვის ცნობილია. ეკლესიას უნდა დაემონო, ემსახურო, ფული შესწირო (რაც მეტი, მით უკეთესი), მოძღვარს ყველაფერი დაუჯერო, საერთოდ სასულიერო პირში არასოდეს შეიტანო ეჭვი და არასდროს გააკრიტიკო, რადგან ის “წმინდაა”.

ამგვარად დამონებულ მრევლში/საზოგადოებაში ეკლესიას, რა თქმა უნდა, არ უჭირს გაავრცელოს ის იდეები, რაც კიდევ უფრო შეუწყობს ხელს მისი ძალაუფლების განმტკიცებას – მათ შორის, ფაშისტური, სექსისტური, ჰომოფობიური, ქსენოფობიური ან უბრალოდ აბსურდულ-ირაციონალური და ანტიმეცნიერული იდეები.

ამხელა ძალაუფლების მქონე ეკლესიას უკვე ისიც აღარ უჭირს, რომ არა მხოლოდ თავის მრევლს, არამედ სახელმწიფოსაც გამოსძალოს ფული რამდენიმე ათეული მილიონის ოდენობით (შეგახსენებთ, რომ “სახელმწიფოს ფული” იგივე საზოგადოების, გადასახადების გადამხდელთა ფულია). თუკი სახელმწიფო უარს იტყვის მისთვის ამ ფულის გადახდაზე, დიდია ალბათობა, ეკლესიამ თავისი ზომბირებული მრევლი ააჯანყოს.

ამგვარად, ეკლესია “იკვებება” საზოგადოების ხარჯზე, იღებს დიდ ფულსაც და დიდ ძალაუფლებასაც, ავრცელებს მახინჯ იდეებსა და მენტალიტეტს. ეკლესია აგებულია ადამიანთა ჩაგვრაზე, დისკრიმინაციასა და ექსპლუატაციაზე.

მაფია:

რა სარგებელი მოაქვს საზოგადოებისთვის? არანაირი. მაფიის ზოგი ტიპი ცდილობს, გარკვეულწილად ჩაანაცვლოს პოლიცია და სასამართლო და გადაწყვიტოს ადამიანებს შორის არსებული დავები. მაგრამ მაფიას არ შეუძლია, ჩაენაცვლოს სასამართლოს ან პოლიციას, ის ვერ იქნება სამართლიანობისა და უსაფრთხოების გარანტი, რადგან თავად არის კრიმინალური და უსამართლო. ისიც, ეკლესიის მსგავსად “მუშაობს” მხოლოდ საკუთარი ფულისა და ძალაუფლების გასაზრდელად და არავითარი სხვა მიზანი არ გააჩნია.

რა ზიანი მოაქვს საზოგადოებისთვის? მაფია არღვევს საზოგადოებრივ წესრიგსა და უსაფრთხოებას, ქმნის კრიმინალურ ქსელებს, არის სხვადასხვა ტიპის მძიმე დანაშაულის ბუდე, ადამიანებს ფულს სძალავს და ექსპლუატაციას უწევს. მაფია აგრეთვე ავრცელებს მახინჯ მენტალიტეტს და სხვადასხვა ტიპის დისკრიმინაციულ თუ ფაშისტურ იდეებს, რომლებიც ზემოთ ეკლესიასთან აღვნიშნე.

მაფიის ბოროტების დანახვა გაცილებით უფრო ადვილია, რადგან ის კრიმინალურია და ადამიანების დამონებას უხეში ძალის გამოყენებით ახდენს. აი, ეკლესია კი ღმერთის (სიკეთის) სახელსაა ამოფარებული და მას თავისი ნებით ემონებიან, იმ იმედით, რომ სამოთხეში მოხვდებიან. ტყუილია! არ დაიჯეროთ! მონა ან ზომბი თუ იქნებით, ამის გამო სამოთხეში არ მოხვდებით.

პოლიცია:

რა სარგებელი მოაქვს საზოგადოებისთვის? იცავს საზოგადოებრივ წესრიგს, უზრუნველყოფს ადამიანთა უსაფრთხოებას და ძალადობისგან დაცულობას.

რა ზიანი მოაქვს საზოგადოებისთვის? პოლიციამ შეიძლება გამოამჟღავნოს მიდრეკილება კორუფციისკენ, ზოგიერთი ტიპის დანაშაულის იგნორირების ან სულაც ხელშეწყობისკენ, ძალის გადამეტებისა და ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებისკენ…

პოლიცია არის ინსტიტუტი, რომელიც არსებობს ადამიანთა შეთანხმების საფუძველზე. პოლიციის ფუნქცია არის სწორედ ის, რომ მან დაიცვას საზოგადოებრივი წესრიგი, უზრუნველყოს უსაფრთხოება და კანონიერება. მაშასადამე, საზოგადოებას შეუძლია გააკრიტიკოს პოლიცია, მოითხოვოს მისგან, რომ არ გადაუხვიოს თავის ფუნქციებს, მოითხოვოს მასზე მეტი კონტროლი და ა.შ. მაფიის შემთხვევაში, რაიმე კონსტრუქციული კრიტიკა, რომ “ის თავის ფუნქციებს არ ასრულებს”, რა თქმა უნდა აბსურდია. ვფიქრობ, ასევეა ეკლესიის შემთხვევაშიც, რადგან ეკლესიის ოფიციალურად გაცხადებული ფუნქციები და მიზნები ბუნდოვანი და მისტიკურია. გარდა ამისა, სასულიერო პირების კრიტიკა, როგორც აღვნიშნე, პრაქტიკულად აკრძალულია.

როცა “ბედავენ” და რომელიმე მღვდელს აკრიტიკებენ, ეკლესიის დამცველებს ხანდახან მოჰყავთ ხოლმე ასეთი არგუმენტი, ამას მთელ ეკლესიაზე რატომ ავრცელებთ, ცუდი და კარგი ხომ ყველგან არისო. მე მინდა ვუპასუხო მათ, პოლიციაში შეიძლება იყვნენ “ცუდები და კარგები”, მაგრამ ეკლესიაში არა. არც მაფიაში. ეს ორი ინსტიტუტი თავისი არსით არის ბოროტება და თითო-ოროლა “ბუნჩულა” და “შემწყნარებლური” წევრი თუ გამოერევათ, ეს ინსტიტუტის ბუნებას არ ცვლის. ამგვარ ინსტიტუტებს უნდა ებრძოლო.

საყურადღებოა ის ფაქტიც, რომ ეკლესიაც, მაფიაც და პოლიციაც თითქმის სულ მამაკაცებით არის დაკომპლექტებული. ეკლესია და მაფია თავისი არსით წარმოადგენს მკაცრ პატრიარქალურ, იერარქიულ ინსტიტუტებს. ეკლესია და მაფია თავიანთი მახინჯი მენტალიტეტით ჩაგრავენ და მტრობენ არა მხოლოდ საზოგადოებრივ უმცირესობებს, არამედ ისეთ დიდ ჯგუფსაც, როგორიც არიან ქალები. ისინი, რასაკვირველია, იმონებენ თავიანთი წრის გარეთ მყოფ მამაკაცებსაც, მაგრამ მათი გაგებით ქალები (და ჰომოსექსუალი მამაკაცები) იერარქიის კიდევ უფრო დაბალ საფეხურზე დგანან. ამიტომ, მაფია და ეკლესია ნებისმიერ, თვით ყველაზე დაჩაგრულ-დამონებულ მამაკაცსაც კი “საჩუქარს უკეთებენ” – უფლებას აძლევენ, რომ ქალებზე იბატონოს. რაც შეეხება პოლიციას, ისიც, როგორც ყველა ტრადიციული ძალაუფლებასთან დაკავშირებული ინსტიტუტი ძირითადად მამაკაცებითაა დაკომპლექტებული, მაგრამ ვფიქრობ, ამის შეცვლა შესაძლებელია.

მე რომ პოლიტიკური პარტია მქონდეს, ამომრჩეველს შევპირდებოდი:

  1. ეკლესიისთვის სახელმწიფო დაფინანსების შეწყვეტას;
  2. პოლიციის ფემინიზაციას.
იხილეთ რუსი ფემინისტების “პანკ-ლოცვა”

ღია წერილი ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის თვითმმართველობას

სტანდარტული

 

 

თქვენ ხართ საბჭოთა ეპოქაში ჩარჩენილი ძველბიჭურად მოაზროვნე ინდივიდები, რომლებიც ხელს უშლიან კრიტიკული აზროვნების განვითარებას, ამიტომ ხართ სირები და მუდამ ასეთებად დარჩებით.

პატივისცემით,

ჯიჯღინა

სარვამარტო სექსიზმი

სტანდარტული

საქართველო მარტის დასაწყისში ორ დღეს აღნიშნავს – 3 მარტს, ქართულ დედის დღეს და 8 მარტს, ქალთა საერთაშორისო დღეს. 8 მარტთან დაკავშირებით ზოგადად დიდი არეულობა, დაბნეულობა და გაურკვევლობა სუფევს. ზოგს ჰგონია, რომ ეს საბჭოური გადმონაშთი, “კომუნისტური დღესასწაულია” და როგორც ბოროტებას ისე უნდა ებრძოლოს. 3 მარტიც ხომ თავის დროზე ყოველივე საბჭოურთან და კომუნისტურთან ბრძოლის ეგიდით შემოიღეს; თანაც ქართულ “დედის კულტსაც” კარგად ეთანხმებოდა. მაგრამ 8 მარტის აღნიშვნის ტრადიცია მაინც არ გაქრა და დღესაც ბევრი ადამიანი ამ დღეს “ქალების მიმართ პატივისცემას” ყვავილების ჩუქებით გამოხატავს. როგორც ჩანს, ცოტამ თუ იცის, რომ 8 მარტი გაეროს მიერ აღიარებული საერთაშორისო “დღესასწაულია” და კიდევ უფრო ცოტას აინტერესებს, რომ ეს დღე ქალთა უფლებებს დაუკავშიროს.

ასეა თუ ისე, ფართო საზოგადოებაში მიღებულია აზრი, რომ ამ დღეებში ქალებს განსაკუთრებული პატივისცემით უნდა მოეპყრონ. ახლა მინდა ყურადღება გავამახვილო იმ ფაქტებზე, თუ როგორ გამოხატავს ქართული მედია და ბიზნესი ქალების მიმართ პატივისცემას.

“ჯი პი აი ჰოლდინგი” ქალებს მანქანის დაზღვევას სთავაზობს, ოღონდ სექსისტური რეკლამით. “ფრთხილად! ავტომობილის სარკესთან ქალია!” გვაუწყებს მათი სარეკლამო ბანერი და შემდეგ ყოველგვარი უხერხულობის გრძნობის გარეშე აგრძელებს: “სარვამარტო საჩუქარი მანდილოსნებს…” ბანერზე გამოსახულნი არიან ქალები, რომელთაც ხელში კოსმეტიკური საშუალებები უჭირავთ. ფეისბუქზე აღვნიშნე, რომ ეს რეკლამა ამგვარი სულისკვეთების შემცველია:”სულელო და უპასუხისმგებლო ქალებო, მანქანა ჩვენთან დააზღვიეთ!” მართლაც, რეკლამა იმეორებს სტერეოტიპს, რომ ქალები ცუდი მძღოლები არიან; აგრეთვე სულელები და უპასუხისმგებლოები, რომელთაც თავიანთი “პრანჭიაობის” მეტი არაფერი აინტერესებთ. საოცარია, რას ფიქრობს ამ რეკლამის შემქმნელი, ქალებს შეურაცხყოფა უნდა გაუხარდეთ და სასწრაფოდ უნდა გაიქცნენ ამ კომპანიის მომსახურების საყიდლად?

იმასაც ნუ დავივიწყებთ, რომ ეს “სარვამარტო საჩუქარია”. ქალებს დაცინვას, შეურაცხყოფასა და დისკრიმინაციას უძღვნიან – სწორედ იმ დღის აღსანიშნავად, რომელიც ამ ყველაფრის წინააღმდეგ ბრძოლის სიმბოლოა.

“ჯი პი აი ჰოლდინგს” არც ტელეკომპანია იმედი ჩამორჩა. იქ ახალი გასართობი შოუ, “ქალური ლოგიკა” დაიწყო. ვისაც ჯერ კიდევ არაფერი გსმენიათ ამ გადაცემის შესახებ, შეგიძლიათ იხილოთ მისი ანონსი. მართალია, “იმედს” ეს გადაცემა მაინცდამაინც 8 მარტისთვის არ დაუკავშირებია, მაგრამ ეს პროექტიც ამ პერიოდში დაიწყეს, ამიტომ შეგვიძლია, ესეც ქალებისთვის გაკეთებულ “საჩუქრად” ჩავთვალოთ.

დავიწყოთ იმით, რომ გადაცემის სათაური უკვე სექსისტურია. რამე გადაცემა რომ ყოფილიყო სათაურით “სომხური ლოგიკა” ან “ჰომოსექსუალთა ლოგიკა”, უფლებადამცველებსა და მედიას ეს არ გამორჩებოდათ და დიდ აჟიოტაჟსაც ატეხდნენ (სავსებით სწორადაც), “ქალური ლოგიკა” კი, სამწუხაროდ, აბსოლუტურმა უმრავლესობამ უბრალოდ “გაატარა”.

გარდა სათაურისა, თუ ანონსიც მოისმინეთ, იქაც ნახავდით, რას წარმოადგენს ეს შოუ. საკვანძო ფრაზაა: “შემოქმედებითი ჯგუფის მამრობითი სქესის წარმომადგენლებმა ქალურ ლოგიკაზე უკვე გაიცინეს”. დიახ, ეს შოუ იმისთვისაა, რომ კიდევ ერთხელ გავიცინოთ, რა სულელები არიან ეს ქალები!

ამ გადაცემა-თამაშის პრინციპი შემდეგია: მოწვეული არიან ექვსი ქალი და ექვსი მამაკაცი, რომლებიც თავის მხრივ სამ-სამ წყვილად იყოფიან. ქალებს უსვამენ კითხვებს, ხოლო მამაკაცებმა უნდა გამოიცნონ, იციან თუ არა ქალებმა ამ კითხვის პასუხი; თუ სწორად გამოიცნობენ, მაშინ ფულს იგებენ. წამყვანმა რამდენჯერმე უთხრა მამაკაცებს, რომ “არ არის მნიშვნელოვანი, თქვენ თუ იცით პასუხი”. მართალია, ხანდახან მამაკაცებმა არ იცოდნენ სწორი პასუხი და ქალებმა ზოგჯერ იცოდნენ, მაგრამ გადაცემა იმგვარად არის აწყობილი, რომ მამაკაცის ცოდნა-არცოდნა უმნიშვნელოა, ხოლო ქალებს პასუხის გაცემა მოეთხოვებათ და თუ ისინი უვიცები აღმოჩნდებიან, მათი მსჯელობა სასაცილოა. ჰოდა, მიზანიც მიღწეულია, შეგვიძლია ხაზი გავუსვათ ქალების სისულელეს, “ქალურ ლოგიკას” და ამაზე ვიცინოთ. მიზანი მით უფრო ადვილად მიიღწევა, თუ გადაცემაში ახალგაზრდა მოდელებს მივიწვევთ, რომელთაც, როგორც გადაცემის წამყვანი აღნიშნავს, “ყველაფრის ცოდნა არ მოეთხოვებათ”. მიუხედავად იმისა, რომ ყველა ეს გოგონა სტუდენტიც არის (თავად თქვეს თავის წარდგენისას), ისინი ხაზგასმით მოდელების რანგში იყვნენ წარმოდგენილნი, კოკტეილის კაბებში გამოწყობილები ისხდნენ და “ქალურ ლოგიკას” ამჟღავნებდნენ.

ამგვარად აღნიშნავს 8 მარტს საქართველო. ისღა დამრჩენია, ვთქვა, რომ თუ ვინმე (მამაკაცი) მართლაც სცემს პატივს ქალთა სქესს, ყვავილების ჩუქებითა თუ ავტობუსებში ადგილის დათმობით თავს ნუ შეიწუხებს, არამედ ქალთა შეურაცხყოფა და დისკრიმინაცია გააპროტესტოს.

ახალგაზრდა ქალთა პერსპექტივები საქართველოში

სტანდარტული

უნივერსიტეტს რომ დაამთავრებს, ალბათ ბევრი სტუდენტი უსვამს საკუთარ თავს კითხვას – “ახლა რა ვაკეთო?” და სამსახურის ძიებას იწყებს. ვინაიდან უნივერსიტეტიც ახალდამთავრებული მაქვს და ქალთა სქესსაც ვეკუთვნი, ჩემთვის საინტერესო საკითხია, რა პერსპექტივები აქვთ ახალგაზრდა ქალებს დღევანდელ საქართველოში.

მართებული იქნება, თუ ჯერ წარმატებულ ადამიანებს განვიხილავ – ეს ხომ თავისთავად გვიჩვენებს, რანაირად ხდება ადამიანი წარმატებული, ან სხვანაირად თუ ვიტყვით – როგორი ადამიანი ხდება წარმატებული. აქვე განვმარტავ, რომ წარმატებულობის შესაფასებლად ვიყენებ ორ კრიტერიუმს: მაღალი შემოსავალი და პოპულარობა/საზოგადოებაზე მნიშვნელოვანი გავლენა.

რომელია საქართველოში ისეთი საქმიანობა, ისეთი სფერო, სადაც დასაქმებულებს მაღალი შემოსავლებიც აქვთ და პოპულარობა ან გავლენაც? ვფიქრობ, განსაკუთრებით გამორჩეული ამ მხრივ ორი სფეროა, ესენია მართლმადიდებლური ღვთისმსახურება და პოლიტიკა. როგორია ამ სფეროთა მიმართება (ახალგაზრდა) ქალებთან?

რაც შეეხება მართლმადიდებლურ ღვთისმსახურებას, აქ ქალებისთვის კარი მაგრად არის დაკეტილი – ქალი არ შეიძლება, მღვდელი გახდეს. მართალია, ქალის მონაზვნობა დაშვებულია, მაგრამ მათი გავლენა მრევლზე და საზოგადოებაზე მათი “კოლეგა” მამაკაცების გავლენასთან ახლოსაც ვერ მოვა (მათ შემოსავლებზე კი ბევრი არაფერი ვიცი). ნუ დავივიწყებთ იმასაც, რომ გარდა მღვდლობისა, ქალი ეკლესიის მაღალ იერარქებშიც ვერ გაჭაჭანდება. ასე რომ, თუ ქალი ხარ და თან მაინცდამაინც მღვდლობა გინდა, ალბათ ჯობია პროტესტანტი გახდე და იქ სცადო ბედი (ზოგიერთი პროტესტანტული ეკლესია ამ პრაქტიკას მისდევს). მაგრამ აქ უკვე სხვა პრობლემა წარმოიშობა – საქართველოში წარმატებული ადამიანები მხოლოდ მართლმადიდებელი ეკლესიის (და არა რომელიმე სხვისი) მსახურები არიან.

დასკვნა: თუ ქალი ხარ და თან გინდა, წარმატებული იყო, ეს ვარიანტი გამოირიცხა.

პოლიტიკა? პოლიტიკაში, რა თქმა უნდა, ბევრად უკეთესად გვაქვს საქმე. აქ ვერ წააწყდებით აბსურდულ აკრძალვებს, რომ ქალის პარლამენტში არჩევა არ შეიძლება; ან, რომ ქალისთვის მენსტრუაციის დროს პარლამენტის შენობაში შესვლა არ შეიძლება. მიუხედავად ამისა, ამ სფეროშიც დღემდე კაცები დომინირებენ და ეტყობა, მაინცდამაინც არ იწვიან სურვილით, ქალებსაც გაუყონ ძალაუფლება. ამიტომ პოლიტიკური კარიერის გაკეთება ძნელია – თუ, რა თქმა უნდა, მაინცდამაინც თვით პრეზიდენტს არ გადაეყარეთ და ის კი თქვენი განათლებით, გარეგნობით, ნიჭით, ახალგაზრდული შემართებით თუ ამ ყველაფრით ერთად, არ აღფრთოვანდა და მისი პირადი ინიციატივით არ მოხვდით რომელიმე მაღალ თანამდებობაზე. ამის შანსი კი მეტად მცირეა.

დასკვნა: თუ ქალი ხარ და თან გინდა, წარმატებული იყო, ეს ვარიანტი გამორიცხული არ არის, მაგრამ ხელშემწყობი პირობები ცოტაა, ხელისშემშლელი კი – ბევრი.

საბოლოო დასკვნა: ამ ორ ყველაზე გამორჩეულ სფეროში ქალებს კარიერის გაკეთების შანსი ან საერთოდ არ აქვთ, ან ძალიან მცირე შანსი აქვთ.

პრაქტიკულად არ არსებობს ისეთი სფერო, რომელიც ჩემ მიერ დასახელებულ წარმატებულობის ორ კრიტერიუმსაც აკმაყოფილებს და სადაც ქალები მასობრივად არიან დასაქმებული. ამიტომ სხვა არაფერი დამრჩენია, თუ არა ის, რომ “წარმატებული” სფეროებიდან წარმატებული ქალების განხილვაზე გადავიდე. ვინ არიან დღევანდელ საქართველოში წარმატებული ქალები?

ჟურნალისტი, მწერალი, პროფესორი, წარმატებული ბიზნეს(ვუ)მენი, უმუშავია მინისტრის მოადგილედაც – ამ ჩამონათვალის წაკითხვის შემდეგ შესაძლოა თვალწინ ინტელექტუალური, წარმოსადეგი ქალი დაგიდგათ, მაგრამ თქვენს წარმოსახვას რომ მოწყდებით ხელთ მხოლოდ ვულგარულად ჩაცმული, ეპატაჟური და ყვითელი პრესისა თუ ტელეგადაცემების ვარსკვლავი – ლალი მოროშკინა – შეგრჩებათ. მისი CV ეჭვს არ იწვევს – ეს ქალი წარმატებულია.

წარმატებული ქალის სხვა მაგალითად მაია ასათიანი გამოდგება. მიუხედავად იმისა, რომ მას ბევრს ლანძღავენ და აქილიკებენ, მისი შოუ მეტად პოპულარულია. მაია ალბათ სკანდალური მოროშკინას ანტიპოდად შეიძლება მივიჩნიოთ – ის მორცხვია, მოკრძალებული, ჩურჩულით საუბრობს… საგულისხმოა ის ფაქტიც, რომ მის კარიერაში გარდატეხის მომენტად ითვლება ცნობილი მაჩოსგან, ტელესერიალის ვარსკვლავ მარიო ჩიმაროსგან ინტერვიუს აღება.

საინტერესოა ისიც, რომ ორივე ეს ქალი ყვითელი მედიის ვარსკვლავია. ალბათ ეს ფაქტი რაღაცნაირად ეხმაურება გენდერულ სტერეოტიპს, რომ “ჭორაობა ქალის (საყვარელი) საქმეა”. თუმცა აღნიშნულ ქალებზე ჭორაობა მამაკაცებსაც ძალიან უყვართ.

დასკვნა: თუ მზად ხართ, ლალი მოროშკინას და მაია ასათიანს დაემსგავსოთ, მათი მსგავსი იმიჯი მოირგოთ (თუმც კი ერთმანეთისგან ფრიად განსხვავდებიან), თქვენი წარმატების შანსი ერთი ათად გაიზრდება.

თუნდაც თანახმა ვიყოთ ამგვარ წარმატებაზე, მაინც რამდენი “ლალი მოროშკინა” და “მაია ასათიანი” შეიძლება ჰყავდეს ქვეყანას? აშკარაა, რომ ვაკანტური ადგილები ცოტაა. ქალების უმეტესობას კი შემდეგი საქმიანობები რჩება:

  • მიკროფონის ხელში დამჭერი და კითხვის ნიშნის წარმომთქმელი
  • ბანკის კლერკი
  • ოფისის მენეჯერი
  • მოლარე ან კონსულტანტი სუპერმარკეტში/მაღაზიაში
  • ……..

ამის პარალელურად კი:

  • ჰალსტუხიანი და შავებში ჩაცმული მამაკაცები მათ კანონებს დაუდგენენ;
  • წვერიანი და შავებში ჩაცმული მამაკაცები მათ კანონებს დაუდგენენ.

პ.ს. ამასობაში:

2006 წელს ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციამ ჩაატარა კვლევა და მსოფლიოს 162 ქვეყანაში ქალთა ეკონომიკური და პოლიტიკური ძალაუფლება გაზომა. რამდენიმე გამონაკლისის გარდა, ეს “წესი” სრულდება – რაც უფრო მეტი ძალაუფლება აქვთ ქალებს, მით უფრო უფრო წარმატებულია ქვეყანა ეკონომიკურად.

სტუდენტი მეგაფონით

სტანდარტული

ამ ბოლო დროს გაისმის საყვედურები იმის შესახებ, რომ თურმე ჩემი თაობა, როგორც იტყვიან სტუდენტი-ახალგაზრდობა, “ქუჩაში არ გამოდის” და არაფერს აპროტესტებს. ამის გამო ახალგაზრდებს “მძინარებს”, მშიშრებს ან კონფორმისტებს უწოდებენ. საინტერესოა, მაინცდამაინც ახალგაზრდები რატომ გამოდიან ასეთი მშიშრები თუ კონფორმისტები, მაშინ როცა მათმა მშობლებმა ნახევარი სიცოცხლე ქუჩის აქციებზე გაატარეს?

მშობლების თემას მოგვიანებით კიდევ მივუბრუნდები, მანამდე კი მოვყვები, მე როგორ ვხედავ ქუჩის აქციებს. რაღაც ხნის წინ ახალგაზრდების ჯგუფის მიერ ორგანიზებულ ერთ-ერთ ასეთ აქციაზე ვიყავი. წავედი, მიუხედავად იმისა, რომ აქციების მიმართ მაშინაც და ახლაც სკეპტიკური დამოკიდებულება მაქვს. იმ აქციამაც დამიდასტურა, რომ ეს დამოკიდებულება სწორია. აქცია ჩვეულებრივად წარიმართა – ვიღაცებმა მეგაფონში იყვირეს და დავიშალეთ. აქციისშემდგომი ბლოგპოსტები და კომენტარები სავსე იყო თვითტკბობით – ეს რა გავაკეთეთ, როგორ “გამოვიღვიძეთ”, რა მეამბოხეები ვართ, რა მაგრები ვართ… ისეთი ეიფორია იყო, გეგონებოდა, აქამდე არნახული რამე გააკეთეს ან ცხოვრებაში პირველად გაუწიეს წინააღმდეგობა რაღაცას. უფროსი თაობის შექებამ და უცებ დამეგობრება-ჩასასტავებამ, რა თქმა უნდა, კიდევ უფრო შეასხა ფრთა მათ აღტაცებას.

აღნიშნულ აქციას თავისთავად არავითარი შედეგი არ მოჰყოლია, ის პრობლემა რაც არსებობდა, ისევე დარჩა, როგორც იყო. მაგრამ, ჰოი საოცრებავ! ეს ფაქტი თვითტკბობას სულაც არ ანელებდა. მიზანი პრობლემის მოგვარება კი არა, თავად აქცია იყო. მთავარია, როლი კარგად შეასრულო, მეგაფონში იყვირო, მკერდში მჯიღი იბრაგუნო… ასე მეამბოხის სტატუსსაც მიიღებ და უფროსი თაობაც გაღიარებს. მეტი რაღაა საჭირო კმაყოფილებისთვის?

ახალგაზრდებს მოუწოდებენ, “მამების” თაობას დაუპირისპირდნენ; ქუჩის აქციებსა და პროტესტსაც ამ ბრძოლის ნაწილად მოიაზრებენ. მაგრამ აბა გავიხსენოთ, რას აკეთებს “მამების” თაობა – 20 (?) წლის განმავლობაში ქუჩის აქციებს მართავს. ამ აქციებისთვის დამახასიათებელია სწორედ ისეთივე ირაციონალიზმი, ისეთივე მეგაფონში ყვირილი, ისეთივე მკერდში მჯიღის ცემა და ალბათ ისეთივე თვითტკბობა, როგორიც მე ზემოთ აღვწერე. ამ კომედიის სახე შალვა ნათელაშვილია – აი, როგორ გამოთქვამს პროტესტს ქუჩაში. ამერიკაში. სად არის ან პრობლემა, ან მიზანი, ან შედეგი? მაგრამ ამ ყველაფერს რა მნიშვნელობა აქვს? მთავარია, რომ აქცია იმართება.

მე ვბრაზდები, როცა უფროსი თაობის წარმომადგენელი მომიწოდებს, ქუჩაში გამოვიდე და “გავაპროტესტო”. ჩემს თვალში იგი სწორედ ის “მამაა”, რომელიც თავისი სულელური ტრადიციის გაგრძელებას მთხოვს.  ჯერჯერობით ეს ერთ-ერთი იშვიათი რამეა, რაშიც ჩემი თაობა “მამების” ტრადიციას არ აგრძელებს. მაგრამ როგორც ჩანს,  “მამებს” არც ამის დათმობა უნდათ.

მე უარს ვამბობ ირაციონალიზმზე და ქუჩის აქციებზე. ისინი პრობლემებს ვერ აგვარებს.

ფემინიზმი და სილამაზე

სტანდარტული

ამ პოსტის დაწერა გიორგი ძნელაძის სტატიამ გადამაწყვეტინა. ავტორი სილამაზის კონკურსებისა და მათთან დაკავშირებული სილამაზის სტანდარტების წინააღმდეგ ილაშქრებს, ამხელს მათ სექსისტურობას. ყოველივე ამაში გიორგის მეც ვეთანხმები, სილამაზის კონკურსი მართლაც პატრიარქალური კულტურისთვის დამახასიათებელი კიდევ ერთი მახინჯი მოვლენაა, მართლაც უწყობს ხელს ქალის ობიექტივაციას და მამაკაცთა სურვილებსა თუ გემოვნებაზე დაქვემდებარებას. ვიზიარებ იმ მოსაზრებასაც, რომ სილამაზე იყო მამაკაცების მიერ ქალისთვის ”მიგდებული” ერთადერთი სფერო (?), რომლის წყალობითაც მას საზოგადოებრივ ასპარეზზე გარკვეული წარმატების მიღწევა შეეძლო. მაგრამ თვით ამ სფეროშიც კი მკაცრი და მამაკაცზე ორიენტირებული სტანდარტები იყო გაბატონებული.

თუმცა თვალს ვერ დავხუჭავთ იმაზე, თუ როგორ აზრებს და რეაქციებს ბადებს ხანდახან მსგავსი სტატიები, ან ზოგადად, იდეები. ანტიფემინისტებს კიდევ ერთხელ ეძლევათ საბაბი, განაცხადონ, რასაც ისედაც დიდი ენთუზიაზმით აცხადებენ ხოლმე – ფემინისტები მხოლოდ მახინჯი ქალები არიანო. მათი თქმით, ფემინიზმი თავშესაფარია ისეთი ქალებისთვის, რომლებმაც მამაკაცებს თავი ვერ მოაწონეს, ესე იგი, ”მახინჯებისთვის”.  თავის მხრივ, ასეთი განცხადებები ფემინისტებს, რა თქმა უნდა, კიდევ უფრო განუმტკიცებს რწმენას სილამაზის კონკურსებისა და სხვა მისთანათა სექსისტურობაზე. აქ ამაზე აღარ განვავრცობ და ფემინისტურ მოსაზრებებზე არსებულ რეაქციებს დავუბრუნდები. რა თქმა უნდა, არა მხოლოდ ის გვესმის, რომ ფემინისტები ”მახინჯები” არიან; ზოგმა ადამიანმა შეიძლება ასეც შენიშნოს და იკითხოს, ფემინიზმი ესთეტიკას ხომ არ უპირისპირდებაო.

სწორედ ამ საკითხზე მინდა ვისაუბრო – ესე იგი, ფემინიზმის და ზოგადად სილამაზის იდეის ან ფემინიზმისა და ქალის სილამაზის ურთიერთდამოკიდებულებაზე. სწორი შთაბეჭდილება უჩნდებათ ამ ადამიანებს? მართლაც უპირისპირდება ფემინიზმი სილამაზის იდეას ან უარყოფს ქალის სილამაზეს? ნუთუ ფემინიზმისთვის სილამაზე ღირებული არ არის ან არ უნდა იყოს? რა უნდათ საერთოდ ამ ფემინისტებს?

Freja Beha

იქნებ ფემინისტების სურვილი ისაა, რომ ქალებმა პირდაუბანელებმა ან ტომარაგადაცმულებმა იარონ? მაგრამ არა, როგორც ცნობილია, ქალის ჩადრის, ბურკის და სხვა მსგავსი შესამოსლების ქვეშ დამალვა ფემინისტებს ისევე (ან უფრო მეტადაც) აღაშფოთებთ, როგორც ვთქვათ, სილამაზის კონკურსზე ბიკინებში და მაღალქუსლიან ფეხსაცმელში გამოწყობილი ქალი. მაშ რა უნდათ, თუ არც ერთი მოსწონთ და არც მეორე? ამის პასუხი შემდეგია: ფემინისტებს უნდათ, ქალი თვითონ ფლობდეს და განაგებდეს თავის სხეულს, შესაბამისად, თავის სილამაზეს და სექსუალობასაც. ჩადრიც და სილამაზის კონკურსიც იმიტომ არის მათთვის მიუღებელი, რომ  არც ერთ შემთხვევაში ქალი არ არის საკუთარი სხეულისა და სილამაზის განმკარგველი, არამედ ორივე შემთხვევაში ის ემორჩილება სხვის (მამაკაცის) მოთხოვნებს ან/და თავსმოხვეულ სილამაზის სტანდარტებს.

თუ მაინცდამაინც ამ უაზრო და ”დაშტამპულ” სილამაზის კონკურსებს მივაჩერდებით, შეიძლება მოგვეჩვენოს, რომ უიმედო მდგომარეობაა და ქალები ვერაფრით ვერ თავისუფლდებიან ხსენებული თავსმოხვეული სილამაზის სტანდარტებისგან. მაგრამ სინამდვილეში საქმე არც ისე ცუდადაა. ვინც მოდის ინდუსტრიაში ასე თუ ისე ჩახედულია, მან იცის, რომ ბოლო რამდენიმე წელია, რაც სამოდელო ბიზნესში გამოჩნდნენ გოგონები… ასე ვთქვათ, ანდროგინული გარეგნობისა და სტილის მქონე გოგონები, რომლებიც სულაც არ ჰგვანან სილამაზის კონკურსების ”დაშტამპულ” მონაწილეებს. ვფიქრობ, ისინი მართლაც ფლობენ საკუთარ სილამაზესა და სექსუალობას, ისინი არ ”ყიდიან” საკუთარ თავს მამაკაცებზე – თავისუფალნი არიან მოჭარბებული ფემინურობის, კეკლუცობის, ქარაფშუტობისა თუ ვულგარულობისგან.

ხსენებულ მოდელთა ლიდერად, ვფიქრობ, 22 წლის დანიელი გოგო, ფრეია ბეჰა (Freja Beha Erichsen) უნდა ჩაითვალოს. საგულისხმო ფაქტია ისიც, რომ ფრეია ცნობილია, როგორც ლესბოსელი და სასიყვარულო ურთიერთობები თავის კოლეგა-მოდელებთანაც ჰქონია. დღესდღეობით ის ერთ-ერთი ყველაზე მოთხოვნადი მოდელია, მასთან თანამშრომლობენ Chanel, Gucci, Burberry, Alexander Wang, Prada, Balmain, Balenciaga და ბევრი სხვა, მონაწილეობას იღებს უამრავ სარეკლამო კამპანიაში, ფოტოგადაღებებში… არანაკლებ ცნობილნი და პოპულარულნი არიან სხვა მოდელებიც: Kasia Struss, Irina Lazareanu, Agyness Deyn, Saskia de Brauw… ხსენებული მოდელების წარმატებულობას თავის მხრივ, ხელს უწყობს თანამედროვე მოდის ტენდენციები. ცხადია, თანამედროვე ანდროგინულ სამოსს ვინმე თვალებფახულა, ტუჩებგაბუსხულ თუ ხელოვნურად გაბერილმკერდიან გოგოს ვერ ჩააცვამ. მას ეს უბრალოდ არ მოუხდება.

დაბოლოს, არ შეიძლება არ ვახსენო კოკო შანელიც, რომელიც მოდისა და სილამაზის ისტორიაში რევოლუციური ფიგურა იყო. შანელი სისადავესა და ორიგინალობას ქადაგებდა და ებრძოდა ვულგარულობას. იგი ამბობდა (ბოდიშს ვიხდი უხეში თარგმანისთვის): ”მე ფუფუნება (luxury) მიყვარს. ფუფუნება მდიდრულობას და მორთულ-მოკაზმულობას კი არ ნიშნავს, არამედ ვულგარულობის არარსებობას. ვულგარულობა ამქვეყნად ყველაზე საძაგელი რამაა და მეც სწორედ იმისთვის ვიღწვი, რომ აღმოვფხვრა ის”.

უნივერსიტეტი და საბავშვო ბაღი

სტანდარტული

გუშინ, სწავლის დაწყების დღეს, ”ლაბორატორია 1918-ის” მიერ თსუ-სთან გამართული აქცია ფეისბუქზე დღის მთავარ თემად იქცა. ხალხი აზიარებდა ბმულებს, აღფრთოვანებას გამოხატავდა ”პროტესტანტი” სტუდენტების მიმართ, ქილიკობდა რექტორ სანდრო კვიტაშვილზე, ლანძღავდა თვითმმართველობას და ა.შ. მრავალგზის იქნა გაქილიკებული კვიტაშვილის სიტყვით გამოსვლა. ეს უკანასკნელი შეგიძლიათ იხილოთ ამ ვიდეოში.

“როცა უნივერსიტეტის სტუდენტი აცხადებს, რომ 4 წელია აქ სწავლობს და ვერაფერი მიიღო, ხოლო ამის შემდეგ მაინც აქვე აბარებს გამოცდებს მაგისტრატურასა და დოქტორანტურაში, ან რაღაც სხვა პრობლემა აქვს, რომელიც ჩვენთვის უცნობია, ან სწორ არჩევანს ვერ აკეთებს. ვისაც პათოლოგიური ზიზღი აქვს აქაურობის მიმართ, შეუძლია სხვაგან წავიდეს.” მიუხედავად იმისა, რომ ეს ჩანაწერები თუ სიტყვები მართლაც მრავალჯერ იქნა ”გადაღეჭილი”, არც ერთ ადამიანს არ გასჩენია კითხვა (ყოველ შემთხვევაში, მე ნამდვილად არ მინახავს), მაინც რატომ აბარებენ ეს სტუდენტები ისევ იმ უნივერსიტეტში, რომელიც ეზიზღებათ; რა აიძულებთ, რომ იქ განაგრძონ სწავლა. აქ კიდევ ახალი კითხვა იბადება: რატომ არ გაუჩნდათ ამ ადამიანებს (ფეისბუქელებს) წინარე კითხვა? ამაზე პასუხს, ვფიქრობ, მოძღვრები გვაძლევენ – უბრალოდ უნდა გწამდეს, ზედმეტი კითხვების დასმა კი მკრეხელობაა :))) მაგრამ მე ცოდვილი, ამჯერადაც ვერ ვიკავებ თავს ამ მკრეხელური საქციელისგან და ვსვამ კითხვას. თსუ-ს რექტორის მსგავსად მეც მიკვირს, რატომ არ უნდა გაეცალო იმ ადგილს, რომელიც არ მოგწონს. არ ვიცი, ბაღის ასაკის ბავშვებს თუ აქვთ ამდენის მიხვედრის უნარი, მაგრამ მოზრდილობასა და მოწიფულობაზე პრეტენზიის მქონე ადამიანს კი ნამდვილად უნდა ჰქონდეს. ცხადია, სტუდენტების წასვლა თუ არწასვლა რექტორს პასუხისმგებლობისგან არ ათავისუფლებს , მაგრამ ჩემი ღრმა რწმენით, ეს სულაც არ ხდის პირველ საკითხს ნაკლებად აქტუალურს ან საინტერესოს. ბოლოსდაბოლოს, სანამ რექტორს მოსთხოვს, იმხელა უნივერსიტეტზე აგე პასუხიო, ადამიანს მხოლოდ საკუთარ თავზე მაინც ხომ უნდა შეეძლოს პასუხისმგებლობის აღება.

სიმართლეს ვიტყვი და დიდი კვლევები ნამდვილად არ ჩამიტარებია, მაინც რატომ ჩააბარა ამ ხალხმა უნივერსიტეტში, რომელიც ეზიზღებათ. მხოლოდ, აქა-იქ მოვკარი თვალი თითო-ოროლა ”არგუმენტს”. მაგალითად, ერთგან ვნახე თსუ-ს მიმართ თითქოს კრიტიკულად განწყობილმა ადამიანმა როგორ განაცხადა, რომ თსუ თურმე საქართველოში საუკეთესო უნივერსიტეტია – დაეთანხმა ამის თაობაზე დიმიტრი შაშკინის განცხადებას. თუმცა სინამდვილეში, მთლად ასეთი საოცრება შაშკინსაც კი არ უთქვამს, მან თსუ ერთ-ერთ საუკეთესოდ მოიხსენია. ისევ ”არგუმენტს” რომ დავუბრუნდეთ, მაშასადამე, თსუ ცუდია, მაგრამ მაინც საუკეთესო. ასევე ვიხილე ”არგუმენტები”: ”სხვაგან სად უნდა ჩააბარო?”; ”სხვაგანაც იგივე ხდება”. ამ საკითხთან დაკავშირებით ჯერჯერობით მეტი არაფერი საინტერესო არ გამიგია. ისღა დამრჩენია, დავკმაყოფილდე შეგროვებული მასალით და მათზე დაყრდნობით ვცადო ამ ადამიანთა მოტივაციის ახსნა.

ვფიქრობ, შეიძლება გამოიყოს სამი სახის მოტივაცია:

  1. გულუბრყვილო – ”თსუ ცუდია, მაგრამ მაინც სხვებზე უკეთესი და მაშასადამე, საუკეთესოა”. მიკვირს და გამკვირვებია – როგორ შეიძლება თსუ-ში მთელი ოთხი წელი ისწავლო, ნახო და გააცნობიერო (?) მთელი მისი ნაკლოვანებანი და ამის მიუხედავად, მაინც ვერ განთავისუფლდე იმ მითის ტყვეობისგან, რომ ”თსუ საუკეთესოა”. ასეთი სტუდენტი, რასაკვირველია, ბოლოს იმით დაამთავრებს, რომ შაშკინსაც და კვიტაშვილსაც გადაუჯოკრავს თსუ-ს ქება-დიდებაში.
  2. უპასუხისმგებლო – ”სხვაგანაც იგივე ხდება”. მაინც რატომ არის ამის მთქმელი ადამიანი ისეთი დარწმუნებული, რომ ცდაც კი არ უნდა? ჩემი აზრით, ეს ”არგუმენტი” პირველს წააგავს, ოღონდ უფრო პასიურია.
  3. ჰეროიკული – ”თსუ ცუდია, მაგრამ მე მაინც დავრჩები და აქვე ვიბრძოლებ მისი გამოსწორებისა და გაუმჯობესებისათვის”. მართალია, ასეთი ”არგუმენტი” ან რაიმე მინიშნება მასზე მე არ მინახავს, მაგრამ ვვარაუდობ, რომ ასეთი რამ შეიძლება არსებობდეს. რა შეიძლება ითქვას ასეთ მებრძოლ სტუდენტებზე? ნაცვლად იმისა, რომ შეძლებისდაგვარად იზრუნონ თავიანთ განვითარებასა თუ ბედნიერებაზე, ისინი საკუთარ თავს და მომავალს თსუ-ს გადასარჩენად სწირავენ. როგორც ჩანს, ამ ადამიანებს სურთ მადლიერმა შთამომავლობამ თსუ-სთვის თავდადებული გმირების სახელით მოიხსენიოს; მთლად უკეთესი კი ის იქნება, წმინდანის შარავანდედსაც თუ გამოჰკრავენ ხელს. 🙂

ნებისმიერ შემთხვევაში, მსგავსი გადაწყვეტილება რაციონალიზმისგან დაცლილი ჩანს და არასერიოზულად გამოიყურება. არასერიოზული და ირაციონალურია ისიც, როცა თვითმმართველობის წევრები გირტყამენ და ამის პასუხად აქციას აწყობ და მეგაფონში გზნებით გაჰყვირი, არა ძალადობასო. მოგვიანებით კი რექტორს შეჰღაღადებ, ბიძია, უთხარი რა, არ დაგვარტყანო.  გცემენ? ადექი და უჩივლე. მაგრამ ასეთი პასუხისმგებლობის აღება ხომ ძნელია, ბევრად უფრო ადვილია, აქცია მოაწყო, ტრანსპარანტები აფრიალო და ემოციებად დაიღვარო. თან ეროვნულ ტრადიციებშიც კარგად ჯდება. 🙂 და მაინც, თუ არ შეგიძლია იყო რაციონალური, მაშინ რატომ გაქვს პრეტენზია, რომ ბავშვად, უმწიფრად არ მიგიღონ?

წინა პოსტში ვწერდი, საქართველოში ინდივიდუალიზმს არ სწყალობენ მეთქი. არც რაციონალიზმს სწყალობენ. მოკლედ, ლიბერალური ღირებულებები აქ ვერ ხარობს. ქართველები პრობლემების გადასაჭრელად (?) ან ემოციებს მიმართავენ ან ტრადიციებს, რაციონალიზმს კი ყველაზე ნაკლებად. როგორც ჩანს, თავიანთი მამებისა და დედებისაგან განსხვავებულნი არც ახალგაზრდები არიან.

P.S. თუ მოხდება ისე, რომ რომელიმე მკითხველს მეტისმეტად აღაშფოთებს ჩემი პოსტი, მაშინ ვურჩევ ცივი წყალი დალიოს და ეს წაიკითხოს.