“ბახის მუსიკა მიყუჩდა. მისი დინება შეწყდა. ორივე მაესტრო – ბატონი მაესტრო და ქალბატონი მაესტრო დგებიან თავიანთი ტაბურეტებიდან და თავს დაბლა ხრიან, ისევე როგორც თვინიერი ცხენები ყოფენ თავს შვრიით სავსე ტომარაში.”
“პიანისტი ქალი” ავსტრიელი მწერლის, ელფრიდე იელინეკის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი რომანია. რომანი პირველად 1983 წელს გამოიცა.
სათაურის ქართულმა ვარიანტმა – “პიანისტი ქალი” – მკითხველს შეიძლება რაღაც ამაღლებულის, რომანტიულისა და დახვეწილის მოლოდინი გაუჩინოს. მაგრამ ამ მოლოდინის საპირისპიროდ, მთავარი გმირის, ერიკა კოხუტის ცხოვრებას ამაღლებული და რომანტიული არაფერი სცხია. ერიკა კოხუტი ცხოვრობს და მუშაობს ვენაში, იგი ოცდაათს გადაცილებულია, რომანის ბოლოსთვის კი 38 წლისაა. ის ალბათ მეოცე საუკუნის ტიპური ევროპელი “შინაბერა” ქალია. ყველაფერი ნაცნობია და ყველაფერი ადგილზეა – სიმკაცრე, ძველმოდური ჩაცმულობა, ახალგაზრდა გოგონების მიმართ მტრული დამოკიდებულება… ეს ის ქალია, გვერდიდან რომ უყურებენ, თან ხითხითებენ და თან თანაუგრძნობენ, რადგან მისი “პირადი ცხოვრება არ შედგა”. ოღონდ, ამ შემთხვევაში ამ ქალს გვერდიდან კი არ ვუყურებთ, არამედ ყველაფერს მისი (ერიკა კოხუტის) პოზიციიდან ვხედავთ.
ამგვარ ქალებს საზოგადოება ქმნის თავისი წესებითა და ინსტიტუტებით. მაგრამ ერიკა კოხუტი, უფრო კონკრეტულად, ხელოვნების ნაყოფია. ერიკა ხელოვნებამ შექმნა – კერძოდ, კლასიკურმა მუსიკამ. მნიშვნელოვანი ფაქტია ის, რომ ერიკა არ არის ხელოვანი, რომელიც ქმნის ხელოვნებას; ის მხოლოდ “ასრულებს” მას და ყველაზე უკეთეს შემთხვევაში, ინტერპრეტაციას უკეთებს. ერიკა არ ქმნის ხელოვნებას, პირიქით, ხელოვნება ქმნის და განსაზღვრავს მას. მას ხომ დედა ბავშვობიდანვე ზრდიდა როგორც მუსიკალურ ვუნდერკინდს; ამზადებდა იმისთვის, რომ მსოფლიოში ცნობილი შემსრულებელი გამხდარიყო. ერიკას ხელოვნებას არაფერი აქვს საერთო თავისუფლებასთან, ჯანყთან, სოციალურ პროტესტთან. პირიქით:
- ხელოვნება მონათმფლობელია, მათრახით რომ გადგას თავზე;
- ხელოვნება სასტიკი კაპიტალისტია, დღე-ღამეში 12 საათს რომ გამუშავებს და ხელფასს კი მხოლოდ იმდენს გიხდის, საარსებოდ რომ გეყოს;
- ხელოვნება ღმერთია/რელიგიაა, რომელიც თვითშეწირვას, მუდმივ მსახურებას და თავისი წესების განუხრელად დაცვას გთხოვს და თან გეუბნება, რომ ამის სანაცვლოდ, შეიძლება შემდგომში დაჯილდოვდე.
მაგრამ ერიკა ამ ჯილდოსაც კი ვერ იღებს (ეტყობა, საკმარისად მორჩილი მაინც ვერ აღმოჩნდა), ის ვერ გახდა მსოფლიოს მასშტაბით ცნობილი პიანისტი და იძულებულია, უბრალო მუსიკის მასწავლებლობას დასჯერდეს. ის მუსიკის მასწავლებელია და ამგვარად, ხელოვნებას ახალ მონებს უზრდის.
სწორედ თავის ახალგაზრდა მოსწავლესთან აბამს რომანს(?) ეს შუა ხნის ქალი. თუმცა თავად იგი (მოსწავლე) ხელოვნებას შეწირული მორიგი მონა არ არის, ხელოვნება მისთვის მეგობარია, მას იშველიებს თავისი მიზნების მისაღწევად. ვალტერ კლემერი ხელოვნებასთან მეგობრობს, როგორც შეიძლება სიამოვნებით მეგობრობდნენ გავლენიან მონათმფლობელთან, კაპიტალისტთან ან მღვდელთან და მათთან ერთად ბატონობდნენ ჩაგრულებზე, ინაწილებდნენ ძალაუფლებას. ვალტერ კლემერს არც განსაკუთრებული მიჯაჭვულობა აქვს ხელოვნებასთან. მას შეუძლია ნებისმიერ დროს მიატოვოს ეს “მეგობარი”, თუ ჩათვლის, რომ მისთვის სარგებელი აღარ მოაქვს. ნათელია, რომ ამგვარი მამაკაცი ერიკას არაფრად გამოადგებოდა. ამიტომაც არის, რომ ეს არშემდგარი რომანი კიდევ უფრო ტრაგიკულს ხდის მის ცხოვრებას. ერიკასთვის ხსნა არ არსებობს.
ჯიჯღინა ბლოგი 